Toshkent davlat iqtisodiyot unversiteti

Qirg'oq bo‘yi turizmi
Turizm - bu odamlarning doimiy istiqomat qilmaydigan boshqa shahar yoki mamlakatga sayohati yoki sayohati. Bunday sayohat 24 soatdan olti oygacha davom etadi. Odamlar ko‘pincha chet elga, ba'zi bir biznes manfaatlarini ko‘zlab, masalan, ish joyidagi uchrashuvga borishadi. Kimdir tog'larga chang'i uchish uchun ketadi, kimdir sog'lig'ini yaxshilash uchun, kimdir boshqa xalqlarning madaniyati, sivilizatsiyasi va urf-odatlarini o‘rganish uchun ketadi va hokazo. Biz hammamiz butunlay boshqacha va o‘ziga xos xususiyatlarga ko‘ra individual ekanligimiz sababli, turizm sohasida turizmning har xil turlarini yoki turlarini ajratish odatiy holdir.
Turizm turlarini tasniflashning birinchi asosi sayohatga chiqayotgan shaxsning o‘z oldiga qo‘yadigan maqsadidir.
Shunday qilib, maqsadiga qarab turizm quyidagilarga bo‘linadi:
Biznes - sayohat insonning kasbiy manfaatlari, uning ishi va martaba bilan bog'liq;
Dam olish - inson dam olishga, jismoniy va ruhiy salomatligini yaxshilashga boradi.
Bundan tashqari, rekreatsion turizmni turizmning boshqa turlariga (kenja turlariga) bo‘lish mumkin. Masalan, sayohat qilish usuliga ko‘ra, landshaftga qarab va geografik xususiyatlar relef yoki sayyohning ko‘zlagan maqsadlaridan va hokazo.
Ish turizmi ham kichik turlarga bo‘linadi. Masalan, harbiy va arxeologik turizm uchun, gastronomik va boshqalar uchun.
Rekreatsion turizm turlari. Rekreatsion turizmning birinchi turi sog'lomlashtirish turizmidir. Birinchi navbatda, turizmning bu turi sayohatchining sog'lig'ini yaxshilash istagi bilan bog'liq. Turist maqsadni ko‘zlaydi - sog'lomlashtirish yoki reabilitatsiya protseduralari va tadbirlaridan o‘tish.
Sayohatchi balneologik kurortga borishi mumkin, u erda davolanish tabiiy mineral suvlar hisobiga amalga oshiriladi. Hududda turli xil shifobaxsh loy konlari mavjud bo‘lib, ular o‘zlarining sog'lomlashtirish dasturini balchiq bilan davolashga asoslangan maxsus kurort va sanatoriylar qurmoqda. Iqlim va tabiiy sharoitiga qarab kurortlar oʻrmon, togʻ, dengiz qirgʻoqlariga boʻlinadi. Tog'li kurortlar dengizdan uzoqda joylashgan tog'larda, dengiz qirg'oqlari odatda qirg'oq zonasida joylashgan.
Siz birlashgan kurort va sanatoriylarni topishingiz mumkin, masalan, qirg'oq zonasida loy bilan davolash, shu jumladan mineral suvlar bilan. Sochi viloyatida bir nechta bunday sanatoriylarni topish mumkin.
Rekreatsion turizmning navbatdagi kichik turi - bu ta'lim maqsadiga ega turizm. Ta'lim safariga chiqqan odamlar ko‘plab ekskursiyalarga borishni va shu tariqa o‘z ufqlarini kengaytirishni rejalashtirishadi.
Turistlar ma'lum bir xalqning tili, turmushi va madaniyatining o‘ziga xos xususiyatlarini o‘rganishni xohlaydilar, bu etnik turizmni anglatadi. Agar sayohat faqat muqaddas joylarga tashrif buyurishni, Muqaddas erga poezdlarni o‘z ichiga olsa, demak, bu ziyoratdir.
2022 yil uchun rivojlanayotgan eng yaxshi sayyohlik yo‘nalishlari nomi e’lon qilindi. Bunga ko‘ra bir qancha davlatlarning sohil bo‘yi (beach tour) turizmi rivojlanayotganligini ko‘rishimiz mumkin.
Qo‘shni Qirg‘iziston Osiyoning rivojlanayotgan eng yaxshi sayyohlik yo‘nalishi deb topildi. Qirg‘iziston shimoliga iyundan sentyabrgacha, janubiy Qirg‘izistonga esa mart oyidan oktyabrgacha sayohat qilish tavsiya qilinadi. Ala Archa milliy bog‘i hamda Issiqko‘l allaqachon chet ellarda ham mashhur bo‘lishga ulgurgan.
O‘zbekiston respublikasida suvda dam olish va plyaj turizmini rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2021- yil 14-iyundagi 368-son qarori qabul qilingan38.
Jizzax va Navoiy viloyatlarining turizm salohiyatini yanada rivojlantirish, shu jumladan suvda dam olish va plyaj turizmini tashkil etish, mehmonxona majmualari, madaniy-sog‘lomlashtirish, savdo-ko‘ngilochar va boshqa infratuzilma obyektlarini barpo etish, shuningdek, mahalliy va xorijiy sayyohlar oqimini oshirish maqsadida Vazirlar Mahkamasi qaror qiladi. Bunga ko‘ra Aydar-Arnasoy ko‘llar tizimi va To‘dako‘l ko‘li rekreatsion ko‘llar hududida (keyingi o‘rinlarda — rekreatsion ko‘llar hududi) 2021-2025 yillarda turizmni rivojlantirish konsepsiyasiga muvofiq rivojlantirish belgilangan.
Aydar-Arnasoy ko‘llar tizimi va To‘dako‘l ko‘li rekreatsion ko‘llar hududida 2021-2025yillarda turizmni rivojlantirish konsepsiyasiga ko‘ra Aydar-Arnasoy ko‘llar tizimi hamda To‘dako‘l ko‘lida (keyingi o‘rinlarda - rekreatsion ko‘llar hududi) turizmni rivojlantirish konsepsiyasi maqsadi Jizzax va Navoiy viloyatlarining turistik salohiyatini rivojlantirish, hududlar iqtisodiyotida turizmning o‘rni va hissasini oshirish, turistik xizmatlarni diversifikatsiya qilish va sifatini yaxshilash, turizm infratuzilmasi va transport logistikasini takomillashtirish, muhandislik- kommunikatsiya tarmoqlarini yaxshilash, shuningdek, yangi turistik yo‘nalishlarni shakllantirish, aholining dam olishi uchun shart-sharoitlarni yaratish, turizm xizmatlari ko‘rsatish sohasida yangi ish o‘rinlarini yaratish orqali aholi bandligini ta’minlash hisoblanadi.
Ayni paytda Arnasoy, Zafarobod va Forish tumanlari hududida 45 ta zamonaviy mehmonxona hamda 150ta mehmon uylarini tashkil etish rejalashtirilgan. Sayyohlarning hududda uzoqroq muddat qolishini ta’minlash maqsadida milliy urf - odat va an’analar, to‘y-marosimlar, ko‘ngilochar tadbirlar namoyish etish, tabiatga, shuningdek, madaniy-tarixiy maskanlarga sayohatlar uyushtirish rejalashtirilgan.
Shu bilan birga, hududning turizm salohiyati va boy tabiiy resurslarini inobatga olgan holda, joylashtirish vositalari, sanatoriylar va dam olish maskanlari yetarli darajada rivojlanmaganligi, turistlarga ko‘rsatiladigan xizmatlar sifatining pastligi va sonining chegaralanganligi sababli yuqoridagi ko‘rsatkichlar qoniqarsiz hisoblanadi.
Konsepsiya rekreatsion ko‘llar hududini rivojlantirishning ustuvor yo‘nalishlari, vazifalari, o‘rta va uzoq muddatli istiqboldagi rivojlanish bosqichlarini belgilab beradi hamda quyidagi ustuvor yo‘nalishlarni amalga oshirishni nazarda tutadi.
Ushbu qonunning II-bob qismida kutilayotgan natijalar belgilab qo‘yilgan. Rekreatsion ko‘llar hududini rivojlantirish konsepsiyasini amalga oshirish natijasida quyidagilarga erishilishi kutilmoqda:
Jizzax va Navoiy viloyatlarining boy turizm salohiyatidan samarali foydalanishga erishish, yangi turizm mahsulotlarini yaratish va faol targ‘ib qilish.
Hududda turizm sohasini rivojlantirish uchun tayanch nuqtasi bo‘lib xizmat qila oladigan xalqaro darajadagi raqobatbardosh turizm va dam olish majmualarini yaratish, turizm sohasida tadbirkorlikning rivojlanishi, shu asosda turizm xizmatlari ko‘rsatish sohasida yangi ish o‘rinlarini yaratish hamda aholi bandligi va farovonligini oshirish.
Har biri 5 yillik davrni o‘z ichiga olgan 3 bosqichda quyidagi natijalarga erishiladi:
Birinchi bosqichda, jami 204 o‘rinli 6 ta joylashtirish vositasi tashkil etilishi rejalashtirilgan. Shuningdek, hududda ekoturistik obyektlar, ovchilik va suvda dam olish hududlari tashkil etiladi. Bundan tashqari hududda kempinglar majmuasi, o‘tov lagerlari, sendvich panel va boshqa turdagi yengil konstruksiyalardan joylashtirish vositalari barpo etiladi;
Ikkinchi bosqichda, Aydarko‘l atrofidagi 33 ming gektar hududda yangi turistik hududlar, joylashtirish vositasi, sog‘lomlashtirish maskanlari, sport tadbirlari o‘tkaziladigan maydonlar barpo etiladi;
Uchinchi bosqichda, 300 o‘rinli joylashtirish vositalari va sport tadbirlari o‘tkaziladigan maydonlar tashkil etiladi, 1 200 o‘ringa mo‘ljallangan avtotururgoh hamda savdo hududi barpo etiladi.
Rekreatsion ko‘llar hududiga birinchi bosqichning so‘nggida yillik 10 000 nafar turist tashrif buyurishi hamda 2040 yilda yillik turistlar soni 30 000 kishiga yetishi kutilmoqda.
Rekreatsion ko‘llar hududi va unga olib boruvchi 271 km yo‘llarni ta’mirlash va qurish ishlari amalga oshiriladi.
Jizzax va Navoiy viloyatlariga tashrif buyuruvchi mahalliy va xorijiy turistlar sonining yillik o‘sishi tufayli ko‘rsatiladigan turizm xizmatlari hajmining o‘sishi va 2025-yilgacha viloyatda jami turizm xizmatlari eksportini 600 ming AQSh dollariga yetkazishga yordam beradi.