Toshkent davlat iqtisodiyot univyersityeti a. Sh. Bekmurodov, Z. A. Abdullayev, B. M. Badalov

Beshinchi bosqich
. 2011- yildan keyingi davrni namoyon etadi va bu davrda 
moliya bozori barqarorligini oshirish hamda uni yuqori xalqaro reyting 
ko‗rsatkichlariga erishgan holda rivojlanishini ta‘minlashga ustuvorlik berilmoqda. 
Mustaqillik yillarida amalga oshirilgan keng ko‗lamli iqtisodiy islohotlar 
jarayonida qimmatli qog‗ozlar munosabatlariga doir qabul qilingan qator qonun 
hujjatlarini amalda tatbiq etilishi natijasida yurtimizda fond bozori izchil shakllana 
boshladi. Bu borada ko‗plab qonun hujjatlari qatorida muhtaram Prezidentimizning 
2012- yil 19- martdagi «Fond bozorini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari 
to‗g‗risida»gi PQ1727-sonli qarorlarini qabul qilinishi juda katta ahamiyat kasb 
etadi. Ushbu qarorga asosan qimmatli qog‗ozlar bozorida investorlar uchun 
yaratilgan qulayliklarni yanada kengaytirish va qimmatli qog‗ozlar bilan savdo 
qilishning zamonaviy usul va texnologiyalarini o‗zlashtirish maqsadida Koreya 
fond birjasi hamkorligida respublikamiz fond bozorini yanada modernizatsiya 
qilish bo‗yicha Yagona dasturiy–texnik kompleksini yaratish va uni amaliyotga 
joriy etilishi belgilab berilgan. Shuningdek, mazkur qarorga asosan qimmatli 
qog‗ozlar bozori professional ishtirokchilarining qimmatli qog‗ozlar bozoridagi 
faoliyatidan olingan daromadlari 2016- yilgacha soliq to‗lovlaridan ozod etilgan 
bo‗lib, iqtisod qilingan mablag‗lar ushbu soha orqali investitsion faoliyatni yanada 
rivojlantirish, yangi ish o‗rinlarini yaratish va aholi daromadlarini oshirishda 
ularning 
moddiy–texnik 
bazasini 
mustahkamlash 
bo‗yicha 
qo‗shimcha 
imkoniyatlar yaratadi. 
O‗zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2012- yil 22- maydagi 
O‗zbekiston Respublikasi Prezidentining "Fond bozorini yanada rivojlantirish 
chora-tadbirlari to‗g‗risida" 2012- yil 19- martdagi PQ–1727–son qarorini amalga 
oshirish chora– tadbirlari haqida № 140 sonli qarorining 3 banddiga binoan, Koreya 
fond birjasi fond bozori uchun umumiy summasi kamida 6 mln. AQSh dollari 
bo‗lgan Yagona dasturiy– texnik kompleksni yetkazib berish va joriy etishga 
"Toshkent" respublika fond birjasi"ning bitta aktsiya kam 25 foiz miqdoridagi 
aktsiyalar paketini ayirboshlash bo‗yicha Koreya fond birjasi bilan shartnoma 
tuzilishini ta‘minlashi deb belgilangan. 
Koreya fond birjasining ―Toshkent‖ Respublika fond birjasiga 2013
yilning oxirida yagona texnik dasturini joriy qilish yakunlanadi.Ushbu texnik
dasturning kimmatli kog‗ozlar bozorining ishtirokchilariga avzallik tomonlari
kuyidagilardan iborat: 
•
birja operatsiyasida ―on-layn‖ tizimini yanada rivojlantirish imkoniyati ega 
bo‗ladi.
•
Jismoniy va yuridik shaxslarni internet orqali fond bozoriga jalb qilish
ya‘ni bo‗sh turgan pul mablag‗larini fond bozori orqali qimmatli qog‗ozlar
oldi-sotdi bilan shug‗ullanib qo‗shimcha daromad olish manbai paydo bo‗ladi. 
•
Tijorat banklari, sug‗urta kompaniyalari, aktsiyadorlik jamiyatlar o‗zining 
koshida yirik brokerlik idoralari ochilib, qimmat kog‗ozlar bozorida 
anderrayterlik va market-meykerlik faoliyati orqali yangi daromad olish manbaiga 
ega bo‗lishga erishadi. 
•
Bir kun bir dona aktsiyaning oldi-sotdi operatsiyasi bir necha marta amalga 
oshirishga erishiladi. 

---

52 
•
Fond birjasida savdo hajmining bir necha barovar o‗sishiga olib keladi. 
•
Iqtisodiyotimizni real sektoriga ya‘ni ishlab chiqarish korxonalariga 
kreditga qaraganda kam foizli moliyaviy resurslarni kiritish imkoniyatiga ega 
bo‗lishi.
•
REPO kelishuvlarini amalga oshirish uchun investorlarga xar soniyada 
yagona texnik-dastur tomonidam ma‘lumotlarni yangilanib turilishi imkoniyati 
shakllantiriladi. 
•
Aktsiyadorlik jamiyatlar o‗z faoliyatini kengaytirish uchun kredit olishga 
qiziqmay faqatgina aktsiya emissiya qilish orqali moliyaviy resurs topishga
intiladi. (Xalqaro amaliyotda yirik kompaniyalar misol uchun Samsung, LG, 
Kia motors kompaniyalari o‗z faoliyatini kengaytirmoqchi bo‗lsa asosan aktsiya 
emissiya qilish orqali moliyaviy resurs topadi.) 
―Toshkent‖ Respublika fond birjasi tomonidan qimmatli qog‗ozlarning 
birlamchi va ikkilamchi bozordagi erkin muomalasi uchun teng huquqli sharoitlar 
yaratish hamda talab va taklifdan kelib chiqqan holda qimmatli qog‗ozlarning 
bozor narxlarini shakllantirish, investorlarni tegishli ma‘lumot va axborotlar bilan 
ta‘minlash vazifalari amalga oshirilib kelinmoqda
53
. 
Respublikaning xalqaro moliya munosabatlari va jahon xo‗jaligiga 
integratsiyasi majmui aniq belgilangan maqsadlar hamda ularni amalga oshirishga 
qaratilgan quyidagi asosiy tadbirlarni o‗z ichiga oladi
54
.
Birinchidan, respublika milliy iqtisodiyotining kuchli eksport bo‗ganini tashkil 
etuvchi va uning jahon bozorida munosib o‗rin egallashini ta‘minlovchi 
bo‗g‗inlarni aniqlash;
Ikkinchidan, iktisodiyotning eksport sohasida davlat tomonidan qo‗llab–
quvvatlash usulidan keng foydalanish.
Bu usullar quyidagilardan iborat:
eksportga yo‗naltirilgan ishlab chiqarishni kengaytirish uchun imtiyozli foizlar 
bo‗yicha uzok muddatli kreditlar ajratish, mo‗ljallangan investitsiyalarni 
sug‗urtalash;
eksportyorlarga milliy ishlab chiqarish va uning xorijiy raqobatchilari ishlab 
chiqarishi xarajatlari o‗rtasidagi farqni qoplash; 
davlat tomonidan respublikaga ilgor texnologiyalar, tajribalar va bilimlarning 
kirib kelishi uchun subsidiyalar ajratish;
eksport va importni litsenziyalash yoki chetga mol chiqarishga va chetdan uni 
olib kelishga ruxsatnomalar berish;
ishlab chiqarish jarayonida qatnashuvchi, xorijdan keltirilgan xomashyo va 
materiallar, asbob–uskunalar xamda jihozlar ulushini bosqichma–bosqich 
kamaytirish va boshqalar. 
Shu bilan birga xalkaro moliya sohasidagi siyosat milliy valyutani 
mustahkamlash va uni boshqa valyutalarga erkin almashuvini ta‘minlashni, ichki 
narxlarni jahon bozori narxlariga yaqinlashtirish maqsadida baholar islohotini 
53
http://www.uzse.uz/new/info_news/1111/uz/.pdf . 
54
Vahabov A.V., Tadjibaeva D.A., Xajibakiev Sh.X. Jahon iqtisodiyoti va xalqaro iqtisodiy munosabatlar. O‗quv 
qo‗llanma. / i.f.d., prof. A.V. Vahabovning umumiy tahriri ostida. –T.: Moliya, 2011.623–624b. 

---

tugallashni, tashqi iqtisodiy faoliyatning meyoriy–hukuqiy asoslarini xalqaro 
talablar darajasiga yetkazishni nazarda tutadi.