|
10.1-rasm. Value-at-Risk (VaR) ning grafikda ifodalanishi
Manba:Finansovo
‑
ekonomicheskie riski : uchebnoe posobie / Ye. G. Knyazeva, L. I. Yuzvovich,
R. Yu. Lugovtsov, V. V. Fomenko. — Yekaterinburg : Izd-vo Ural. un-ta, 2015.-21 s.
Value-at-Risk (VaR) ning asosiy parametrlari quyidagilardan iborat:
-
gorizont vaqti-risk hisob-kitobi amalga oshiriladigan vaqt oralig‗i (bazel
xujjatlari bo‗yicha-10 kun, RiskMetrics usuli bo‗yicha-1 kun);
-
maqbul
risk
darajasi-
yo‗qotish
ma‘lum qiymatdan oshmasligi
ehtimoligi(bazel xujjatlari bo‗yicha-99%, RiskMetrics usuli bo‗yicha-95%);
-
bazaviy valyuta- VaR hisoblanadigan valyuta.
Masalan, gorizont vaqti n kunlarida,VaR=
x
, maqbul risk darajasi-95% va
bazaviy valyuta AQSh dollari. Bu shuni anglatadiki,
n
kunlari davomida 95 %
ehtimoligi bilan yo‗qotishlar
x
AQSh dollaridan oshmaydi.
VaR ni hisoblashning 3 ta asosiy usuli mavjud: tahliliy, tarixiy modellashtirish
va
Monte-Karlo usullari mavjud bo‗lib, tahliliy usul ((delta-normal, parametrik,
kovariatsion) birinchi marotaba 1994-yilda J. P. Morgan banki tomonidan
RiskMetriks tizimida amalga oshirilgan
200
.
Tahliliy usul risk omillarining normal taqsimoti haqidagi yaqqol taxmin
holatida berilgan ko‗rsatkichlarni faqatgina baholashni talab etadi. Narxlar
o‗zgarishi logarifmlarining standart chetlashishlarini baholab, ular uchun standart
200
RiskMetrics
tm
technical
document
[Elektron.
resurs]/J.
Londerstaey,
M.
Spenser.
URL:
http://pascal.iseg.utl.pt/~aafonso/eif/rm/TD4ePt_2.pdf.
chetlashishlarni ishonch oraliqlariga mos keluvchi koeffitsientlarga ko‗paytrirish
orqali VaR hisobalandi. VaR hisoblash aktivlar o‗rtasidagi korrelyatsion
bog‗lanishlarni bo‗lishni talab etadi. Tahliliy metod qo‗llanilishi jihatdan oddiy
bo‗lib, har qanday kompyuterdan foydalangan holda VaR ni tezkor hisoblash
imkonini beradi. Biroq mazkur metoddan foydlanishda normal taqsimot haqida
shartli taxminga asoslanishiga to‗g‗ri keladi.
Tarixiy modellashtirish noparametrik usul hisoblanib, yaqin kelajakda
bozorning o‗zgarmasligi taxminiga asoslanadi. Mazkur usulda ma‘lum vaqt
oralig‗i olinadi (masalan 100 kun), keyn esa portfel tarkibiga kiruvchi N ta aktiv
qiymati R ning shu davr oralig‗ida tarixiy o‗zgarishlarlari kuzatiladi. Shundan
so‗ng har bir holat o‗zgarishi yuzasidan har bir aktivning gipotetik (nazariy,
taxminiy) bahosi R* hisoblanadi. Shundan so‗ng portfel jami aktivlari yuqoridagi
gipotetik bahoga qarab qayta baholanadi. Shundan so‗ng qayta baholangan aktivlar
bahosi pasayishi tartibda joylashtiriladi va berilgan ishonch oralig‗i bilan maksimal
ehtimoliy yo‗qotishlar qiymati hisoblanadi. Mazkur usul oddiyligi va moliyaviy
insturmentlar qiymatini baholash uchun xato modeldan foydalanish riski mavjud
emasligi bilan afzal bo‗lsada, uning asosiy kamchiligi baholar o‗zgarishi bir
taraflama olinishi hisoblanadi.
Monte-Karlo usuli (
statistik modellashtirish, imitatsion modellashtirish
)
tasodifiy jarayonlarni berilgan tavsiflar bilan modellashtirilishiga asoslangan.
Tarixiy modellashtirishdan farqli ravishda aktivlar o‗zgarishi tasodifiy shaklda
berilgan parametrlar bilan qayta hisoblanadi. Bozor riskini baholash usularidan biri
beta-koeffitsientini (β) hisoblash va tahlil qilish hisoblanadi. Beta-koeffitsienti- bu
bozor riskini tizimli ko‗rsatkichi bo‗lib, alohida bir bozor aktivi riskining umumiy
bozor riskiga nisbatan sezuvchanligi baholanadi.
bu yerda,
β
i
—aktivning beta-koeffitsienti;
r
i
—
i
aktivning daromadliligi;
r
m
—
bozorning daromadliligi (indeksi); sov
(
ri, rm
)
— aktiv va bozor daromad miqdori
(indeksi) ehtimoligi kovariatsiyasi;
D
(
rm
) — bozor daromadliligining dispersiyasi.
Bu usul U. Sharpning
(
capital asset pricing vodel
— CAPM) kapital
aktivlarni baholash modeliga asoslangan bo‗lib, fond birjalarda
kotirovkasidagi
aktsiyalar riskini baholashda qo‗llaniladi. Shuningdek, kredit riski darajasini
baholash uchun turli guruhdagi barcha qarzdorlarni tasniflashning Skoring usulidan
ham foydalaniladi.
224
Do'stlaringiz bilan baham: |
