Toshkent davlat iqtisodiyot univyersityeti a. Sh. Bekmurodov, Z. A. Abdullayev, B. M. Badalov

6.4.
 
Xalqaro fond bozoridagi asosiy operatsiyalar. Fond indekslari 
Fond bozoridagi asosiy operatsiyalar birlamchi va ikkilamchi bozorlarda 
amalga oshirilib, investtsion banklar birlamchi bozordagi qimmatli qog‗ozlar 
savdosida ishtirok etsa, broker va dillerlar ikkilamchi bozorda, xususan birjalardagi 
qimmatli qog‗ozlar savdosi bilan shug‗ullanadilar. Fond bozoridagi asosiy 
muddatli operatsiyalar fyuchers, forvard optsion va svop shartnomalari bo‗yicha 
amalga oshiriladigan hosilaviy moliyaviy insturmentlar bozoridagi operatsiyalar 
hisoblanadi. Hosilaviy moliyaviy insturmentlari bilan amalga oshiriladigan 
operatsiyalarga spekulyativ operatsiyalar va baho bo‗yicha risklarni xejirlash 
operatsiyalari kiradi.
Foizli forvard shartnomasi kelgusida ma‘lum sanada qarzdorlik 
insturmetlarini sotishni anglatib, bir necha jihatlarni qamrab oladi
145
: kelgusida 
ma‘lum sanaga berilishi kerak bo‗lgan haqiqiy qarz insturmentining tavsifi; 
beriladigan qarz insturmentining hajmi; berish sanasiga qarz insturmentining 
bahosi (foiz stavkasi); qarz insturmentining berish sanasi.
Fond bozori indeksidan guruh aktsiyalarini holatini kuzatib borish uchun 
foydalaniladi. Aktsiyalar guruhining o‗rtacha holati sharhi investorlarga keng 
guruhdagi aktsiyalar holati qanday bo‗lishi mumkinligi to‗g‗risidagi tushunchaga 
ega bo‗lish ikoniyatini beradi. Turi xildagi fond bozori indekslari turli guruhdagi 
aktsiyalarning samaradorligi to‗g‗risidagi xabarlarni investorlarga berishdir.
Fond indeksi
–qimmatli qog‗ozlar bozorining holati va dinamikasi 
ko‗rsatkichidir. Fond indekslari yordamida qimmatli qog‗ozlar bozoridagi 
o‗zgarishlar,tanlangan investitsion strategiyaning muvaffaqiyati,fond bozorini 
rivojlanish tendensiyasi va prognozini kuzatib boriladi
146
.
Fond indekslarini hisoblash usullari quyidagicha: 

tortilmagan o‗rtacha arifmetik hisoblash usuli;

tortilgan o‗rtacha arifmetik hisoblash usullari: tanlamdagi aktsiyalar narxi 
bo‗yicha tortilgan; tanlama qiymati bo‗yicha tortilgan; kompaniya aktsiyalari vesini 
tenglashtirish yo‗li orqali;

tortilmagan o‗rtacha geometrik hisoblash usuli;

tortilgan o‗rtacha geometrik hisoblash usuli.