Toshkent davlat iqtisodiyot univyersityeti a. Sh. Bekmurodov, Z. A. Abdullayev, B. M. Badalov

 
6.4-rasm. G„aznachilik veksellari va obligatsiyalari bo„yicha foiz stakalari, 
1974-2013yy. (har yilning yanvar oyiga) 
Manba:
http://www.federalreserve.gov/releases.
 
Investorlar ko‗proq yanada normal darajaga qaytishi uchun, uzoq muddatli 
qimmatli qog‗ozlarda favqulotdagi yuqori yoki past inflyatsiya su‘ratlarini 
kutishadi, shuning uchun, uzoq muddatli foiz stavka odatda qisqa muddatli 
stavkaga o‗xshab o‗zgarmaydi.
1997- yildan moliya vazirligi g‗aznachilik qimmatli qog‗ozlaridan inflyatsion 
riskni uzoqlashtirish uchun inflyatsiyadan himoyalangan g‗aznachilik qimmatli 
qog‗ozlarni (
Treasury Inflation-Protected Securities
-
TIPS
)
 
taklif qilishni 
boshlagan.
AQShning g‗aznachilik oid qimmatli qog‗ozlarni inflyatsiya darajasida 
indeksatsiya qilinishi, i
ndividual hamda institutsional 
nvestorlarni inflyatsiya salbiy 
ta‘siridan himoya qilishni ta‘minlaydi. Inflyatsiyadan himoyalangan g‗aznachilik 
qimmatli qog‗ozlari faqulotdagi past riskli investitsiya hisoblanadi, chunki ularni 
foiz stavkalari saqlanib qolingan xolda, nominal qiymati inflyatsiya bilan birga 
(iste‘mol narxlari indeksiga muvofiq) oshib boradi. Qimmatli qog‗ozni to‗lash 
muddati kelganda, uni inflyatsiya asosida tuzatish kiritilgan asosiy summada yoki 
birlamchi emissiyadagi nominal summada sotib olinadi.
Bundan tashqari, 1985- yildan g‗aznachilik tomonidan obligatsiya, nota va 
veksellarga qo‗shimcha depozit muassasalarni 
STRIPS
(Separate Trading of 
Registered Interest and Principal Securities) 
shakldagi obligatsiyalarni 
chiqarishni boshlagan.
 
STRIPS davriy to‗lanadigan foizlarni yakunda qoplanadigan
asosiy qarzdan farqlaydi
144
.
Munitsipal obligatsiyalar mahalliy okrug va shtat hukumatlari tomonidan 
chiqariladigan qimmatli qog‗ozlar bo‗lib, ushbu obligatsiyalardan daromadlar 
144
Financial Markets and Institutions\Eighth Edition. Frederic S. Mishkin, Stanley G. Eakins.278p.

---

maktab, kommunal xizmatlar va transport tizimi kabi ijtimoiy manfaatli loyihalarni 
moliyalashtirishda foydalaniladi. Muhim davlatning loyihalarini amalga oshirish 
uchun chiqarilgan munitsipal obligatsiyalar federal soliqlardan ozod qilingan. Bu 
esa o‗z navbatida, soliqsiz obligatsiyalar bo‗yicha past foiz stavkalari bilan 
investorlarni qanoatlanishi va munitsipalitetga esa yanada past bo‗lgan narxda qarz 
olish imkoniyatini beradi.
Kupon obligatsiya bo‗yicha joriy daromadlilik yillik to‗lovni qimmatli qog‗oz 
bahosiga bo‗lish orqali aniqlanadi: 
(1)
 
bu yerda, 
i
c
 
= joriy daromad; 
C = yillik to‗lov; P = obligatsiya bahosi. 
Masalan, nominal qiymati 1000 $ va kuponli mukofoti 10,95%, joriy bozor 
qiymati 921,01 $. bo‗lgan obligatsiya bo‗yicha joriy daromad qanchani tashkil 
etadi? 
Yechish: joriy daromadlilik 11,89 % ni tashkil etadi. 
bu yerda
C = yillik to‗lov = 0,1095 * 1000 $= 109,50 $ 
P = obligatsiya bahosi = 921,01$ 
Shunday qilib,