Toshkent davlat iqtisodiyot univyersityeti a. Sh. Bekmurodov, Z. A. Abdullayev, B. M. Badalov

5.6-rasm. Bank eksport kreditining sxemasi 
Manba:
Mejdunarodnie valyutno-kreditnie otnosheniya:uchebnik i praktikum / Ye.A. 
Zvonova i dr. – M.: Izdatelstvo Yurayt, 2014. –255s. 
1-tovar yetkazib berish to‗g‗risidagi shartnoma; 2-importyor va uning banki 
o‗rtasida kredit bitimining imzolanishi; 2a-avans to‗lovlari, agar shartnomada 
ko‗rsatilgan bo‗lsa; 3-tovarning jo‗natilishi; 4-sotuvchi o‗z bankiga yuk hujjatlarini 

---

jo‗natadi; 5-tovar yetkazib berilishi uchun bank kreditidan foydalanish; 6-kredit 
va bank foizlarini to‗lanishi. 
Banklarning moliyaviy kreditlari importyorga har qanday bozordan tovarlarni 
qulay shartlarda sotib olish imkoniyatini beradi. Yirik banklar tomonidan aktsept 
(sotib olish) tratta shaklidagi aktsept kreditlar taqdim etiladi. 
5.7-rasm. Aktsept-rambursli kredit sxemasi 
Manba:
ttps://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd. 
1.
Bank-aktseptantning aktsept trattalari haqidagi ko‗rsatmasi. 
2.
Aktsept to‗g‗risidagi kelishuv. 
3.
Qaytarilmaydigan aktseptlangan akkreditivni taqdim etilishi. 
4.
Tovarlarni yuklab jo‗natish. 
4a. Tratta hisobi va bankka tijorat xujjatlarini taqdim etish. 
5. Aktsept uchun tratta va tijorat xujjatlarini yuborish. 
6.
Aktseptlangan trattani qaytarish.
7.
Trattani qayta hisobga olish. 
8.
Tijorat xujjatlarini yuborish. 
9.
Ta‘milash uchun tijorat xujjatlarini importyorga beriish. 
10.
Ramburslash – veksel summasini o‗tkazish va ta‘minotni qaytarish. 

---

132 
11.
Bank-aktseptantga veksel summasini o‗tkazish. 
12.
To‗lash muddati kelgan trattlarni taqdim etish. 
Qaytarilish davri uzoq muddatli investitsion loyihalarni moliyalashtirish va 
xalqaro kreditlashning shakli bo‗lgan loyihaviy kreditlash keng tarqaldi. Loyihaviy 
kreditlash kreditlashning an‘anaviy shakllaridan quyidagilari bilan farqlanadi: 
1.
Keng diradagi ishtirokchilar; operatsiyalar hajmi har bir kreditorning 
imkoniyati va yo‗l qo‗yilishi mumkin bo‗lgan risklar limitini oshiradi. Loyiha 
tashabbuskori bankka kredit buyurtmasini beradi. Loyihaviy moliyalashtirishni 
tashkil etish va amalga oshirish uchun, qaysiki loyiha krediti qarzdori, investitsion 
loyiha bo‗yicha buyurtmachi, investitsion faoliyat obyektini operatori rolini 
bajaruvchi loyiha kompaniyasi tashkil etiladi. Moliyalashtirish va kreditlash, 
keyinchalik qarzlarni so‗ndirish hamda ta‘sischilar oldidagi majburiyatlarni 
bajarish bilan bog‗liq asosiy moliyaviy oqimlar loyihasi kompaniyasi orqali o‗tadi.
Loyihaviy moliyalashtirishda loyiha kompaniyasi emissiya qilingan qimmatli 
qog‗ozlarga ega bo‗lgan banklar, institutsional investorlar, ushbu qimmatli 
qog‗ozlarni joylashtirgan investitsion banklar va vositachi-brokerlar, sug‗urta 
kompaniyalari, konsultantlar (moliyaviy, texnik, yuridik va boshqa) ishtirok 
etishadi.
2. Resurslar manbaining turli-tumanligi-milliy va xorijiy, xususiy va davlat, 
bank va nobank moliyaviy vositachilar. 
3. Turli kredit (bank, tijorat, lizing, forfetlash) va moliyalashtirish (qimmatli 
qog‗ozlar emissiyasi, davlat kafolati shaklidagi byudjet subsidiyasi, soliq 
imtiyozlari, ayrim xollarda loyiha ishtirokchisi bo‗lgan kompaniyaning xususiy 
kapitali) shakllaridan foydalanish. Boshqa investorlarni jalb qilish uchun banklar 
berilgan kreditlar bo‗yicha ta‘minlangan qimmatli qog‗ozlar chiqaradilar.
4. Qarzdorning kelajakdagi loyiha mahsulotlari realizatsiyasidan tushumi 
loyihaviy kreditning ta‘minoti sifatida xiszmat qiladi.
5. Loyihaviy kreditlashning tartib-taomilini o‗ziga xosliklaridagi farqlanish:
kreditni maxsus tashkil etilgan loyiha kompaniyasi tomonidan taqdim etilishi; 
investitsion kreditni taqdim etishda qarzdorning kredit tarixiga emas, balki 
loyihaning iqtisodiy, texnik, yuridik, tijorat va boshqa nuqtai nazarlardan har 
tomonlama tahlilga e‘tiborni qaratilishi; qarzdorga ochilgan kredit liniyalarini turli 
ulushlari (transhlar) doirasida kredit shartlari differentsiyalashuvini ko‗zda tutilishi; 
ma‘lum loyiha quvvatiga (60-75 % gacha) erishilganda, loyiha realizatsiyai va 
mahsulotlar sotishdan tushgan daromad hisobidan kreditni so‗ndirish uchun mijoz 
javobgarligining umum qabul qilingan tamoyili. 
6. Loyiha xomiylari tomonidan loyihaviy moliyalashtirish bo‗yicha risklarni 
sug‗urtalash uchun turli kafolatlardan: to‗lov kafolati, loyihani yakunlash kafolati 
(xomiylarni loyihani moliyalashtirish majburiyatlaridan voz kechmasligi), loyihani 
amalga oshirayotgan barcha kerakli firmalar ta‘minoti kafolati, loyihani amalga 
oshiruvchi xomiy yoki firmaning kreditor bankdagi ma‘lum summadagi depoziti va 
boshqalardan foydalanishi.

---

Innovatsion loyihalarni moliyalashtirishni rag‗batlantirish uchun davlat 
tomonidan kafolat va kafillik ko‗rinishda bevosita va bilvosita qo‗llab-
quvvatlaydi
121
.