Toshkent davlat iqtisodiyot univyersityeti a. Sh. Bekmurodov, Z. A. Abdullayev, B. M. Badalov

xalqaro hisob-kitoblarni bevosita tashkil etuvchisi
sifatida ishtirok etadi. Bu funktsiya aynan mazkur bozorda xalqaro hisob-
kitoblarning tashkiliy huquqiy tartibga solish imkonini beradi. Bugungi kunda live 
rejimda amalga oshiriladigan xalqaro hisob-kitoblar aynan bozor sharoitida turli 
tizim va platformalar orqali amalga oshiriladi. Bunday tizimlarga SWIFT va CLS 
Group kabi yirik ishtirokchilarni misol keltirish mumkin. 
Xalqaro valyuta bozorining o‗zgaruvchanlik xususiyatiga ega ekanligi uning 
iqtisodiy, siyosiy va psixologik omillarga sezuvchanligi bilan izohlanadi. Buning 
natijasi bozorda mavjud noaniqlikni doimiy ravishda valyuta kurslarining o‗zgarib 
turishidan himoyalanishni talab etadi. Aynan valyuta bozori valyuta risklarini 
sug‗urtalash – 
xedjerlash funktsiyasi
(mexanizmi) orqali bozor ishtirokchilariga 
tovar va xizmatlarni kelajakdagi sanada belgilangan narxda va valyuta kursida olish 
imkoniyati yaratiladi. 
Valyuta bozorining kurslarining tebranuvchanligi uning 
spekulyativ 
funktsiya
ni bajarishiga ham olib keladi. Zero kurs o‗zgarishi hamda turli 
bozorlardagi farqlar valyuta likvidligi (spekulyativ kapital)ni bir bozordan 
boshqasiga oqib o‗tishiga sabab bo‗ladi. Va bu jarayon uning ishtirokchilarini 
foyda bilan ta‘minlaydi. 
Yana bir maxsus funktsiyasi bu 
kreditlash funktsiyasi
dir. Xalqaro valyuta 
bozori tashqi savdo uchun kreditlar beradi. Odatda xalqaro hisob-kitoblarda 
muomala muddati 3 oylik veksellardan foydalaniladi. Kredit aynan, importyor 
tomonidan tovarni qabul qilish, uni sotish va keyinchalik vekselni so‗ndirishga 
sarflanadigan muddat uchun zarurdir. 
Xalqaro moliya bozorining boshqa sektorlari bilan o‘zaro aloqa funktsiyasi
valyuta operatsiyalarining barcha sektorlarga (kredit, fond va sug‗urta) xizmat 
ko‗rsatishi bilan izohlanadi. 
Butunjahon banklararo moliyaviy telekommunikatsiyalar jamiyati (Society 
for Worldwide Interbank Financial Telecommunications, SWIFT) – xalqaro 
banklararo axborot almashinish va to‗lov tizimidir. SWIFT 1973- yilda tashkil 
etilgan bo‗lib, unga 15 mamlakatdan 239 ta bank ta‘sischi sifatida kirgan. SWIFT 
Belgiya qonunlari bo‗yicha tashkil etilgan bo‗lib, bosh ofisi Bryussel shahrida 
ochilgan.
Mazkur jamiyat (SWIFT) moliyaviy axborotlarni almashishning rasmiy 
uslublarini ishlab chiqish va standartlashtirilgan xabarlardan foydalangan holda 
ma‘lumotlarni uzatishning xalqaro tarmog‗ini yaratish 
maqsadida
tashkil etilgan. 
Keyingi to‗rt yil ta‘sischilar tomonidan tashkiliy va texnik masalalarni yechishga 
sarflanib, 1977- yil 9- may kuni tarmoqning rasmiy ochilishi bo‗lib o‗tgan. 

---