Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti sh. Shodmonov iqtisodiyot nazariyasi

Xulosalar 
1. Iqtisodiy muvozanat deb bir-biri bilan o‘zaro bog‘liqlikda va ta’sirda amal 
qiladigan iqtisodiy jarayonlar, hodisalarning ikki yoki bir necha tomonining bir-
biriga teng kelgan holatiga aytiladi. Butun iqtisodiyotning muvozanati to‘g‘risida 
gap borganda eng avvalo, yalpi talab va yalpi taklif o‘rtasidagi tenglik e’tiborga 
olinadi. 
1
O‘zbеkiston Rеspublikasi Prеzidеntining 2017 yil 7 fеvraldagi “O‘zbеkiston Rеspublikasini yanada rivojlantirish 
bo‘yicha harakatlar stratеgiyasi to‘g‘risida”gi, PF-4947-sonli Farmoni. 1-ilova, 3.2-bandi. 

---

564 
2. Makroiqtisodiyotda iqtisodiy muvozanat o‘z ichiga xususiy va umumiy 
tavsifdagi bir qator muvozanatlar tizimini oladi. Xususiy muvozanat – bu ikkita 
o‘zaro bog‘liq bo‘lgan iqtisodiy ko‘rsatkichlar yoki iqtisodiyot tomonlarining 
miqdoran teng kelishi. Umumiy muvozanat jamiyat barcha ehtiyojlari va milliy 
ishlab chiqarish hajmining o‘zaro teng kelishini bildiradi. Umumiy iqtisodiy 
muvozanat bozor sharoitida, avvalo, yalpi talab va yalpi taklifning qiymat va 
naflilik jihatdan teng kelishida ko‘rinadi.
3. Umumiy iqtisodiy muvozanat ijtimoiy maqsadlar va iqtisodiy 
imkoniyatlarning mos kelishi; mamlakatdagi barcha iqtisodiy resurslardan samarali 
foydalanadigan xo‘jalik mexanizmi; muvozanatli ishlab chiqarishning umumiy 
tarkibiy tuzilishi iste’molning tarkibiy tuzilishiga mos kelishi; bozor muvozanati, 
ya’ni barcha asosiy bozorlar (tovarlar, resurslar, ishchi kuchi va hokazolar)da talab 
va taklif muvozanati kabi qator shart-sharoitlarni taqozo etadi. 
4. Iqtisodiy muvozanatlik doimo bir xil holatda turmaydi, u o‘zgaruvchan 
bo‘lib, goh muvozanatda, goh nomuvozanat holatida bo‘lishi mumkin. U o‘zgarib 
tursada doimo muvozanatlikka intiladi. 
5. Iqtisodiy muvozanatlik turli ko‘rinishlarda namoyon bo‘ladi. Masalan, 
umumiy, xususiy, uzoq muddatli, qisqa muddatli, makroiqtisodiy, mikroiqtisodiy 
va h.k. U ko‘pdan ko‘p real iqtisodiy hayotda balans ko‘rinishida namoyon bo‘ladi. 
6.
Iqtisodiy mutanosiblik – iqtisodiyotning turli tomonlari va sohalari o‘rtasida 
miqdor va sifat jihatdan ma’lum moslik, ya’ni mos keluvchi nisbatlar bo‘lib, bunda 
tenglik bo‘lishi shart emas. U 1:2, 3;2, 5:3, va h.k. nisbatlarda bo‘lishi mumkin. 
7. Iqtisodiy mutanosibliklarning barchasini umumlashtirib umumiqtisodiy 
tavsifdagi mutanosibliklar; tarmoqlararo mutanosibliklar; tarmoq ichidagi 
mutanosibliklar; ishlab chiqarish ichidagi mutanosibliklar hududiy (territorial) 
mutanosibliklar; davlatlararo mutanosibliklarga guruhlash mumkin. 

---

565