Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti sh. Shodmonov iqtisodiyot nazariyasi

Amortizatsiya
asosiy kapital eskirib borishiga qarab, uning qiymatini 
asta-sekin ishlab chiqarilgan mahsulotga o‘tkazish, asosiy kapitalni 
keyinchalik qayta tiklash maqsadlarida mahsulotning amortizatsiya 
miqdoriga teng qismini ajratib borish jarayonidan iborat
.
Amortizatsiya ajratmalari belgilangan amortizatsiya normalari (me’yorlari) 
asosida ajratilib boriladi. 
Asosiy kapitalning eskirishi bilan amortizatsiya o‘rtasida mustahkam aloqa 
bor. Biroq bular bir xil tushunchalar emas. Eskirish mehnat vositalaridan 
foydalanish vaqtida ularning texnik-ishlab chiqarish xossalarini asta-sekin 
yo‘qotish jarayonini aks ettiradi. Amortizatsiya ancha murakkab jarayon bo‘lib, 
iste’mol qilingan mehnat vositalari qiymatini ularning eskirishiga muvofiq 
ravishda mahsulotga o‘tkazish, iste’mol qilingan mehnat vositalarining o‘rnini 

---

316 
qoplash maqsadida pul fondini jamg‘arish jarayonini aks ettiradi. Shunday qilib, 
eskirish amortizatsiyaning dastlabki shart-sharoitidir.
Amortizatsiya normasi amortizatsiya ajratmalari yillik summasining shu 
asosiy kapital qiymatiga nisbati sifatida aniqlanadi va foizda ifodalanadi.
Amortizatsiya ajratmalarining umumiy normasi asosiy kapitalni takror ishlab 
chiqarishning o‘ziga xos xususiyatlariga muvofiq ravishda ikki qismdan iborat 
bo‘ladi: bir qismi asosiy kapitalni to‘la qoplashga (qayta tiklashga), ikkinchisi 
ularni qisman qoplashga (kapital ta’mirlashga) mo‘ljallanadi. 
Amaliyotda umumiy yillik amortizatsiya normalarini (A
n
) belgilashda 
asosiy kapital qiymati (K
as
) asosiy kapitalning harakat qilishi muddati 
davomida kapital ta’mirlash uchun sarflar (T
k
), eskirgan mehnat vositalarini