713
talofatlar keltirishi rivojlangan mamlakatlar hukumatlarini
jiddiy tashvishga solib
qo‘ydi. Ushbu holatlarga qarshi birgalikda kurashish va uning oldini olish
maqsadida har yili turli mamlakatlarda ularning sammitlari o‘tkaziladi. Jumladan,
2019 yil 29 iyunda Yaponiyaning Osaka shahrida jahon yalpi mahsulotining 80
foizdan ortig‘ini ishlab chiqaradigan
20 ta yirik davlat ishtirokidagi 12-sammit
o‘tkazildi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.Mirziyoyev ta’kidlaganidek, “Ana
shu omillarni inobatga olib hamda Rossiya va Qozog‘istonga ishlash uchun borgan
fuqarolarimizga qulay shart-sharoit yaratish maqsadida bugungi kunda
O‘zbekistonning Evroosiyo iqtisodiy ittifoqi bilan hamkorlik qilish bilan bog‘liq
masalalar o‘rganilmoqda. Biz, albatta,
ushbu jiddiy masalada, eng avvalo,
xalqimizning manfaatlaridan kelib chiqib, uning xohish-irodasiga tayanamiz.
Shu bilan birga, biz Jahon savdo tashkiloti bilan
boshlangan muloqotimizni
hamda Yevropa Ittifoqi bilan Hamkorlik va sheriklik to‘g‘risidagi yangi bitimni
tuzish bo‘yicha ishlarni izchil davom ettiramiz. Shuningdek, biz boshqa xalqaro va
mintaqaviy iqtisodiy tashkilotlardagi ishtirokimizni yanada kuchaytiramiz”
1
.
Xulosalar
1.
Jahon xo‘jaligi milliy xo‘jalikdan iqtisodiy aloqalarning xalqaro miqyosga
chiqishi va yagona jahon bozorining mavjudligi bilan farqlanadi. Jahon bozorining
amal qilishiga rivojlangan mamlakatlarning iqtisodiy siyosati ahamiyatli ta’sir
ko‘rsatadi. Jahon bozorining o‘ziga xos xususiyati bo‘lib jahon narxlari va xalqaro
raqobat tizimining amal qilishi hisoblanadi. Aynan xalqaro raqobatning mavjudligi
turli darajadagi milliy qiymatlarni yagona baynalminal qiymatga keltiradi. Jahon
narxi jahon bozoriga ne’matlarning asosiy
hajmini yetkazib beruvchi
mamlakatlardagi shart-sharoitlar orqali aniqlanadi.
1
O‘zbеkiston Rеspublikasi Prеzidеnti Shavkat Mirziyoyеvning Oliy Majlisning Sеnati va Qonunchilik palatasiga
Murojaatnomasi (24.01.2020) // Xalq so‘zi gazеtasi, 2020 yil 25 dеkabr.
714
2.
Ishlab chiqarish yoki iqtisodiy hayotning baynalminallashuvi – bu
iqtisodiy
aloqalarning
jahon
miqyosida
kuchayishi
hamda
iqtisodiy
munosabatlarning tobora kengroq jabhalarini qamrab olishi jarayoni hisoblanadi.
3.
Iqtisodiy hayotning baynalminallashuvi bilan bir qatorda globallashuv
jarayoni ham muhim o‘rin tutadi. Globallashuv jahon xo‘jaligining butun makonini
qamrab oluvchi iqtisodiy munosabatlar yagona tarmog‘ining
tashkil topishi va
rivojlanishini anglatadi. Globallashuv jarayonining mulkchilik munosabatlarining
globallashuvi; kooperatsiya va mehnat taqsimotining nisbatan yuqori darajasiga
o‘tish; xo‘jalikni tashkil etishning butunlay yangi shakllarining paydo bo‘lishi va
rivojlanishi; xalqaro iqtisodiy tashkilotlarning tartibga
soluvchi roli rivojlanishi
kabi yo‘nalishlarini ajratib ko‘rsatish mumkin. Shuningdek, jahon xo‘jaligi
globalashuvi jarayonlarining turli mamlakatlardagi iqtisodiy rivojlanishining bir
tekisda bormasligi; boy va qashshoq mamlakatlar o‘rtasidagi farqning kuchayishi;
ekologik halokat tahdidlarining
kuchayib borishi; turli mamlakatlarda aholi soni
o‘zgarishining farqlanishi kabi ziddiyatli tomonlari ham mavjud.
4.
Xalqaro mehnat taqsimoti (XMT) alohida mamlakatlarning tovar va
xizmatlarning ma’lum turlarini ishlab chiqarishga ixtisoslashuvini ifodalaydi.
Alohida mamlakatlarning bunday ixtisoslashuvi
mahsulotlari ustun darajada
eksportga yo‘naltirilgan xalqaro ixtisoslashgan tarmoqlarning shakllanishiga olib
keladi.
5.
Xalqaro mehnat taqsimoti rivojlanishi natijasida jahon bozori tarkib topadi.
Jahon bozoriga tovar va xizmatlarning xalqaro harakati sifatida qarash mumkin.
Jahon bozori o‘zining rivojlanishida bir qator bosqichlardan o‘tadiki, ulardan har biri
milliy xo‘jalikning xalqaro iqtisodiy munosabatlarga jalb qilinishining ma’lum
darajasi bilan tavsiflanadi.
6.
Xalqaro iqtisodiy munosabatlarning ancha murakkab jihatlaridan biri
ishchi kuchining xalqaro
migratsiyasi hisoblanib, u o‘z ifodasini ishchi kuchi
resurslarining ancha qulay sharoitda ish bilan ta’minlash maqsadida bir
mamlakatdan boshqasiga ko‘chib o‘tishida topadi.
