Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti sh. Shodmonov iqtisodiyot nazariyasi



Download 6,22 Mb.
Pdf ko'rish
bet268/607
Sana11.02.2023
Hajmi6,22 Mb.
#910102
1   ...   264   265   266   267   268   269   270   271   ...   607
Bog'liq
IQTISODIYOT NAZARIYASI darslik

 
11.6-rasm. Mahsulot qiymati tarkibi 
 
1
O‘zbеkiston Rеspublikasi Prеzidеnti Shavkat Mirziyoyеvning Oliy Majlisning Sеnati va Qonunchilik palatasiga 
Murojaatnomasi (24.01.2020) Xalq so‘zi gazеtasi, 2020 yil 25 yanvar. 


342 
Yalpi foyda miqdoriga ta’sir ko‘rsatuvchi yana bir muhim omil – korxona o‘z 
mahsulotlarini sotishi mumkin bo‘lgan narx darajasidir. Uni to‘g‘ri tushunish 
uchun biz mahsulot narxi, qiymati va tannarxi o‘rtasidagi nisbatning beshta asosiy 
holatini ajratib ko‘rsatish mumkin (11.7-rasm). 
N

N

Qiymat N
3
N

N

11.7-rasm. Tovar qiymati va narxining nisbati 
 
Rasmdan ko‘rinadiki, birinchi holatda narx mahsulotlar tannarxidan past 
darajada o‘rnatilib (N
1
daraja), buning natijasida ular zarariga sotilishi mumkin. 
Ikkinchi holatda narxning N
2
darajada o‘rnatilishi mahsulotni sotishdan olingan pul 
tushumining korxona xarajatlariga teng kelishi, ya’ni ishlab chiqarishning faqat 
o‘zini-o‘zi qoplashi ta’minlanishi mumkin. Uchinchi holatdagi N
3
narx darajasi 
tannarxdan yuqori, biroq qiymatdan past bo‘lib, bunda korxona foydasi tovarda 
mujassamlashgan foyda miqdoridan kam bo‘ladi. To‘rtinchi holatdagi N
4
narx 
darajasi qiymat miqdoriga teng bo‘lib, korxona tovarda mujassamlashgan barcha 
foydani oladi. Va nihoyat, beshinchi holatdagi N
5
narx darajasini o‘rnatish 
korxonaga tovar qiymatidan ko‘proq pul daromadi olish imkonini beradi. Buni 
yuqorida keltirilgan misoldagi «A» mahsulot qiymati va narxi orqali aniqroq 
ifodalash mumkin: N
1
= 500 so‘m; N
2
= 600 so‘m; N
3
= 800 so‘m; N
4
= 1000 
so‘m; N
5
= 1200 so‘m. 
Mana shu o‘rnatilgan yoki shakllangan narx va korxona sarflagan tannarx 
o‘rtasidagi farq yalpi foyda sifatida namoyon bo‘ladi va vo‘shimcha mahsulotni 
ifodalaydi. Demak, shakllangan yalpi foyda qo‘shimcha mahsulotning namoyon 
bo‘lish shaklidir. Korxona yalpi foydasining taqsimlanishi bilish ham masalani 
to‘g‘ri tushunishda muhim ahamiyat kasb etadi (11.8-rasm).
Rasmdan ko‘rinadiki, eng avvalo yalpi foydadan boshqa iqtisodiy 
subyektlarga turli to‘lovlar amalga oshiriladi. Bu to‘lovlarga boshqalarning yer va 
Foyda 
Tannarx 


343 
binolaridan foydalanganlik uchun ijara haqi, qarzga olingan pul mablag‘lari uchun 
to‘lanadigan foizni kiritish mumkin. Bundan tashqari, korxonalar davlat va 
mahalliy hokimiyat organlari budjetiga o‘rnatilgan tartibda soliqlar to‘laydilar, 
turli hayriya va boshqa fondlarga mablag‘lar kiritadilar. Yalpi foydaning ushbu 
to‘lovlardan qolgan qismi korxona sof foydasini tashkil etadi. U korxonaning 
ishlab chiqarish va ijtimoiy ehtiyojlariga, shuningdek, jamg‘arish (ishlab 
chiqarishni kengaytirish)ga, atrof-muhit muhofazasi, xodimlarni tayyorlash va 
qayta tayyorlash va boshqa maqsadlarga sarflanadi. 

Download 6,22 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   264   265   266   267   268   269   270   271   ...   607




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2025
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish