Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti samarqand filiali pul va banklar

5.2.Pul muomalasini tartibga solish va barqarorlashtirishda Markaziy bankning o’rni
Markaziy bank to’g’risidagi qonuning 3-moddasida “Markaziy bankning bosh maqsadi milliy valyutaning barqarorligini ta’minlashdan iborat” deyilgan.
Bu bo’yicha qonunning shu moddasida Markaziy bank oldiga quyidagi vazifalar qo’yilgan.
1. Monetar siyosatni hamda valyutani tartibga solish sohasidagi siyosatni shakllantirish qabul qilish va amalga oshirish
2. O’zbekiston Respublikasida hisob – kitoblarni samarali tizimini tashkil etish va ta’minlash
3. Banklar, kredit uyushmalari va garovxonalar faoliyatini litsenziyalash hamda tartibga solish, banklar, kredit uyushmalari va garovxonalarni nazorat qilish, qimmatli qog’ozlar ishlab chiqarishni litsenziyalash
4. O’zbekiston Respublikasi rasman oltin valyuta rezervlarini, kelishuvga binoan hukumat rezervlarini qo’shgan holda saqlash va tasaruf qilish
5. Davlat byudjetining kassa ijrosini Moliya vazirligi bilan birgalikda tashkil etish.
Pul muomilasini Markaziy bank tomonidan tashkil etishda Markaziy bank to’g’risidagi qonuning “Pul tizimi hamda pul muomilasini tashkil etish” haqidagi maxsus bo’lim bag’ishlangan bo’lib unga Markaziy bank tomonidan pul belgilarini tayyorlash va chiqarish, to’lovlarni amalga oshirish, naqd pullarni muomilaga chiqarish va zarur hollarda muomaladan olish kabi holatlar qayd etilgan.
Jumladan, qonuning 32-moddasida-“O’zbekiston Respublikasining pul tizimi O’zbekiston Respublikasining pul birligi, pul muomilasi tashkil etilishini va uni tartibga solishni o’z ichiga oladi” deyilgan.
Qonunda shu kabi Markaziy bankning vakolatlariga O’zbekiston Respublikasi hududida hisoblashuvlar naqd pul bilan yoki naqd pulsiz ko’rinishida amalga oshirilishini ta’minlash kiradi.
Ma’lumki, pul muomilasi Markaziy bankning pul – kredit siyosatini tarkibiy qismi bo’lgan Monetar siyosatining asosiy yo’nalishlarini belgilaydi, uni amalga oshirilishini nazorat qiladi.
Bundan tashqari mamlakatdagi pul muomilasi Respublikamiz Prezidenti va hukumati tomonidan chiqarilgan farmon, qaror va farmoyishlar bilan ham boshqariladi. Ular jumlasiga O’zbekiston Respublikasining Birinchi Prezidentining 2002 yil 30 martdagi “Pul muomilasi o’sishini cheklash va moliyaviy intizomga rioya etish ma’siliyatini oshirish chora-tadbirlari to’g’risidagi farmoni, O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 15 fevraldagi “Pul muomilasini yanada takomillashtirish va bank plastik kartalaridan foydalangan holda hisob – kitoblarni rivojlantirish chora – tadbirlari to’g’risida”gi qarori. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 2 sentyabrdagi “Valyuta siyosatini liberallashtirish bo’yicha dastlabki navbatdagi chora tadbirlar to’g’risida”gi, O’zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yil 6 dekabrdagi “Jismoniy shaxslar tomonidan naqd xorijiy valyutani olib kirish va olib chiqib ketish tartibini yanada soddalashtirish chora-tadbirlari to’g’risida”gi farmoni va boshqalar pul muomilasini yanada takomillashtirishga olib keladi.