Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti q. A. Dadaboyev

2. Mol yetkazib beruvchini tanlashdagi asosiy talablar
Mol yetkazib beruvchini tanlashda 2 asosiy mezon mavjud: 
1. mahsulot ishlab chiqarish va xizmat ko‘rsatish bahosi.
2. xizmat ko‘rsatish sifati.
Bulardan tashqari unchalik asosiy bo‘lmagan 60 dan ziyod mezonlar mavjud. 
Ularning ayrimlari quyidagilar: 
-
mol yetkazib beruvchining iste’molchidan uzoq joylashgani;
-
joriy va tezkor buyurtmalarni bajarish muddati; 
-
mol yetkazib beruvchida mahsulot sifatini boshqarishning tashkil qilinganligi va 
boshqalar.
Sanab o‘tilgan mezonlarni qo‘llashda turli manbalardan keluvchi axborotlarni 
yig‘ish lozim. Ushbu manbalarga quyidagilar kiradi: 
-
shaxsiy kuzatuv; 
-
mahalliy manbalar; 
-
bank va moliyaviy institutlar; 
-
mavjud mol yetkazib beruvchining raqobatchilari; 
-
savdo assotsiatsiyalari;
-
axborot agentliklari; 
-
davlat manbalari; 

---

115 
3. Xaridorning huquqiy asoslari 
Takliflar va qabul qilingan takliflar. Shartnoma ikkala tomonning oldi - 
sotdidagi roziligi bilan tuziladi va yozma tarzda rasmiylashtiriladi. 
Moliyaviy shartlar. Shartnoma qiymatiga ega bo‘lishi kerak, ya’ni unda 
moliyaviy shartlar ko‘rsatilgandagina u haqiqiy hisoblanadi. 
Shartnoma tuzish huquqi. Bunday huquqqa faqat mas’ul shaxslargina ega. 
Masalan: direktor, bosh direktor va boshqalar. 
Qonuniylik. Shartnomaning qonuniy bo‘limi mamlakatning yuridik 
me’yorlariga javob berishi lozim.
4. Shartnoma sharti 
Shartnoma tizimi turli shartlarning o‘zaro kelishuvini ko‘rsatadi. Aniq 
ko‘rsatilgan shartlar, bu shartnoma mazmunidan kelib chiqadigan shartlardir. 
Shart sifatida shartnomada zarurlarni qoplash ham ko‘rsatilgan bo‘lishi mumkin. 
Bu jarima hisoblanib, oldindan qat’iy belgilangan tartib va shartlarda undiriladi. 
Zarurlarni qoplashdan farqli ravishda jarima summasi o‘sib boruvchi, ya’ni 
shartlar o‘z vaqtida bajarilmaganda olib boruvchi hisoblanadi. Agar kechikish mol 
yetkazib beruvchiga bog‘liq bo‘lgan shartda kelib chiqish ko‘zda tutilgan bo‘lsa, 
u holda shartnomada fors - major shartini o‘rganish kerak.