Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti q. A. Dadaboyev

 
16.2. Logistikada bashoratlash usullari 
Logistik 
operatsiyalarni 
rejalashtirish va boshqarishda ko‘pincha 
bashoratlashning har xil usullari va modellaridan foydalaniladi. Iste’mol talabi, 
moddiy resurslarni sarflanishi, zahiralar darajasining aniqligi va ishonchliligiga 
amalda barcha logistik konsepsiyalar, ayniqsa JIT, DDT ni amalga oshirishning 
samaradorligi to‘g‘ridan-to‘g‘ri bog‘liq. Logistik menejerlar o‘zlarining amaliy 
faoliyatlarida talab qilinadigan aniqlik, dastlabki axborotlarning hajmi va turi 
hamda boshqa omillarga ko‘ra bashoratning har xil usullaridan foydalanadilar, 
buning ustiga ko‘pgina hollarda bu maqsad uchun standartli yoki shaxsiy 
komputer dasturlarini qo‘llaydilar. Talab va tayyor mahsulotni sotish hajmini 
bashoratlash logistikada bu usullarning qo‘llashning asosiy sohasi bo‘ladi. Ishlab 
chiqarish ichidagi logistikaning maqsadlari uchun moddiy resurslarga ehtiyojni 

---

183 
bashoratlash katta ahamiyatga ega, bu haridlarni boshqarish va sotishdan keyingi 
servis uchun dolzarb bo‘ladi.
Bashoratlash logistik rejalashtirishning har xil turlari: strategic, taktik, 
operativning ajralmas qismi bo‘ladi. Rejani ilmiy asoslash vositasi bo‘lgan holda, 
bashorat rejalashtirish uchun zaruriy axborotlarga ega bo‘lishi, logistik menejment 
jarayonini rivojlanish harakterining ehtimol bo‘lgan baholanishi va logistik tizim 
oldiga qo‘yilgan maqsadlarni amalga oshirishning ehtimol bo‘lgan yo‘lini o‘z 
ichiga olishi kerak. Umumiyroq nuqtai nazardan, bashorat – bu logistik jarayon, 
tizim yoki alohida elementlarning kelajakdagi belgilangan paytdagi holati va bu 
holatga erishishning muqobil yo‘llari haqidagi ehtimol bo‘lgan mulohazadir. 
Iqtisodiy bashorat iqtisodiy tizimni rivojlanishining ehtimol bo‘lgan yo‘nalishlari 
va har xil variantlarni belgilashga imkon beradi, hamda uni faoliyat yuritishining 
aniq maqsadlarini tanlashda yordam beradi. Shuning uchun logistikada bashoratni 
belgilanishi mikro va makro logistik muhit o‘zgarishlari tendensiyasini ochishdan 
va logistik operatsiyalar dinamikasining firma menejmenti hodimlariga zarur 
bo‘lgan ehtimol bo‘lgan miqdoriy va sifatiy baholarini olishdan iborat bo‘ladi. 
Bashoratlashning umumiy sxemasida obyekt yoki jarayonning qandaydir 
parametric bashoratini olish uchun bashoratlashning belgilangan modeliga ega 
bo‘lishlari kerak, undan o‘tmishdagi vaqtning belgilangan oralig‘i uchun 
retrospektiv (o‘tmishdagi) axborotlar, vaqtning hozirga payti parametri haqidagi 
axborotlar va ba’zi tashqi muhit haqidagi bashoratli axborotlardan foydalaniladi. 
Olingan bashoratning aniqligi va ishonchliligi dastlabki axborotning hajmi, aniqligi 
va ishonchliligi, qo‘llanilayotgan usulning to‘g‘riligi va bashoratning chuqurligiga 
bog‘liq.
Hozirgi vaqtda bashoratlashning juda katta miqdordagi har xil usullari 
mavjud bo‘lib, ularning katta qismi faktografika, ya’ni obyektning o‘tmishdagi 
hulqi haqidagi axborotlar – retrospektiv axborotlardan foydalanuvchi usullarga 
kiradilar. Bashoratlash usullarini ehtimol bo‘lgan tasniflanishidan biri 
38–chizmada 
berilgan.

---

184