Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti n. Q. Yo‘ldoshev, D. T. Yusupova sifat menejmenti toshkent – «iqtisodiyot» – 2019

Birinchi 
tamoyil: 
Iste‘molchiga 
e‘tiborni 
qaratish. 
Kompaniyaning 
muvaffaqiyatli  ishlashi  avvalo  uning  buyurtmashilariga  bog‗liqdir.  SHu  boisdan  har 
qanday  tadbirkorlik  faoliyati  bozorni  tahlil  qilish  va  mijozlarning  ehtiyojini 
o‗rganishdan  boshlanishi  kerak,  shular  asosida  mahsulot  loyihalashtiriladi  va  ishlab 
chiqarishga joriy qilinadi. SHu bilan birga, ideal variant - nafaqat buyurtmashilarning 
rasmiy talablarini bajarish, balki ularning istaklarini oldindan ko‗ra bilishdir.  
  Iste‘molchilarning  talablari  va  tashkilot  faoliyatidan  manfaatdor  bo‗lgan 
boshqa  tomonlar  (aksiyadorlar,  ta‘minotchilar,  davlat  organlari,  butun  jamiyat)ning 
ehtiyojlariga ham baravar yondoshuvni ta‘minlash zarur.  
Ikkinchi  tamoyil:  Etakchilik.  Bu  tamoyilni  shartli  ravishda  ikki  tomonlama 
ko‗rib  chiqish  mumkin.  Bir  tomondan,  u  bevosita  tashkilot  rahbarlariga  qaratiladi, 

---

197 
chunki  ular  kompaniyalarda  sifatni  yaxshilashga  qaratilgan  o‗zgarishlarni  amalga 
oshirishda juda muhim rol o‗ynaydilar.                  
Rahbariyat ko‗magisiz bu sohada salmoqli natijalarga erishish mushkul. 
 Tashkilot  rahbarlari  ishlab  chiqarish  faoliyatining  asosiy  yo‗nalishlarini, 
maqsadlarini,  shuningdek,  ularni  amalga  oshirish  usullarini  belgilashadi.  Ular 
shunday 
shart-sharoit 
yaratishlari 
lozimki, 
xodimlar 
nafaqat 
rahbariyat 
buyruqlarining ijrochisiga, balki ishlab chiqarish masalalarini hal etishda manfaatdor 
qatnashchilarga  aylanishlari  lozimdir.  Etakchilik  tamoyilining  ikkinchi  tomoni 
shundaki,  tashkilot  tuzilmasining  quyi  pog‗onalarida  ham,  amalga  oshirish  lozim. 
Chunki,  o‗rta  pog‗ona  menejerlari  va  ayrim  xodimlarning  tashabbuslarisiz,  sifatni 
yaxshilashga harakat qilish samara bermaydi.  
Uchinchi  tamoyil:  Xodimlarni  jalb  qilish  tamoyili;  amalda  har  bir  xodimning 
boshqaruv qarorlarini ishlab chiqish va amalga oshirishda muntazam ishtirok etishini 
bildiradi.  Bunday  imkoniyat  kishilarda  ijodiy  mehnatga  undaydigan  mas‘uliyat  va 
ishtirokchilik  hissini  uyg‗otadi,  bu  esa  pirovard-natijada  tashkilot  samaradorligini 
oshiradi. Kompaniya rahbariyati xodimlar maqsadi tashkilot maqsadiga imkon qadar 
hamohang  bo‗lishiga  harakat  qilishi  lozim.  Bunda  moddiy  va  ma‘naviy 
rag‗batlantirish katta ahamiyatga egadir.  
To‗rtinchi  tamoyil:  Jarayonli  yondoshuv.  2000-  yil  tahriridagi  ISO  9000 
standartlarining  jami  turkumlari  uchun  yangi  muhim  uslubiy  o‗zgarishlar  mohiyati 
shundan  iboratki,  har  qanday  ishlab  chiqarish  faoliyati  bir  jarayondir  va  bu  jarayon 
turli resurslardan foydalanish va boshqaruv ta‘siri orqali, kirish oqimlarini va chiqish 
oqimlariga aylantiradi. 
 Korxona  ishlab  chiqarish  jarayonlarini  aniqlashi  va  o‗z  mahsulotini  yaratib, 
takomillashtirib va uning doimiy sifatini ta‘minlab, bu jarayonlarni boshqarishi kerak. 
Ishlarni  tashkil  qilish  va  boshqarishga  jarayonli  yondoshuvning  bosh  maqsadi  - 
ko‗pgina  o‗zaro  bo‗ysunib  faoliyat  yurituvchi  tashkilotlarga  xos  bo‗lgan  tarqoqlik, 
unumsizlik  va  ichki  mojarolardan  halos  bo‗lishdir.  Butun  asosiy  e‘tiborni 
funksiyadan jarayonga ko‗chirish esa, korxona tomonidan muayyan iste‘molchi yoki 
bozor  segmentini  qondirish  uchun  bajariladigan  barcha  harakat  (operatsiya)larni 

---

198 
birlashtiradi.  Bunday  birlashuv  boshqaruvni  jipslashtirib,  rahbariyatni  jarayonlarni 
amaliy boshqarish bilan bog‗liq bo‗lgan joriy masalalar echimidan ozod etadi.  
O‗zbekiston  korxonalarida  jarayonli  yondashuvning  qo‗llanishi  qator 
qiyinchiliklarga sabab bo‗ladi. Bu sabablarning birinchisi – amaldagi boshqaruvning 
to‗g‗ri-funksional  tashkiliy  tuzilmalarning  jarayonli  yondashuvga  mos  kelmasligi, 
avval  aytilganidek,  faoliyat  differensiyalashgan,  yakuniy  natijaga  qaratilmagan. 
Ikkinchi  sabab  –  yangi  sharoitlarda  ishlashga  moslashtirilgan  rahbariyat  tarkibining 
yo‗qligi. 
 Ularning  ko‗p  qismi  –  yuqori  malakali,  biroq  tor  ixtisosli,  ya`ni  ―oz  haqida 
ko‗p‖  biladigan  mutaxassislardir.  Demak,  ular  integratsiyalashgan  boshqaruvchilik 
tuzilmalariga  rahbarlik  qilishga  tayyor  emaslar.  Uchinchi  sabab  –  rahbar  va 
mutaxassislarning  jarayonli  yondashuvni  o‗zlashtirish  bilan  bog‗liq  bo‗lgan 
qiyinchiliklarni bosib o‗tishga psihologik jihatdan tayyor emasliliklari bilan bog‗liq.