Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti mahmudov e. X. Isoqov m. Yu. Biznes rejalashtirish

Psixologik jixatdan jozibador baholar belgilash. Bunda xaridorlar psix- ologiyasi hisobga olinadi. Bahoni butun son emas undan bir oz kamroq raqamlarda belgilanadi. Masalan, atirning bahosi 1000 so’m emas 990 so’m belgilanadi.

Tovar assortimentini baholarning bosqichma-bosqich o’zgarishi asosida sotish. Korxonada odatda bir mahsulotning bir necha turlari va markalarini ishlab chiqiladi. Bunda alohida marka va modeldagi tovarlarga qo’yiladigan baholarning o’zaro bog’liqligi muammosi tug’iladi. Xaridor bir mahsulot sifat darajasining ikkin- chisidan farqini aniq bilishi uchun baholar bir-biridan keskin farq qilishi kerak. Masa­lan, NEXIA avtomobilining DONS va ONS turlari mavjud va ularning baholari ham har xil.

Bahoni bozor sug’urtasini (kafolatini) ta’minlash.

Bahoni shakllantirishning oxirgi bosqichi tuzatishlar kiritilgan oxirgi bahoni sug’urtalash yoki kafolatlashdir. Bunday sug’urtalashni oldi-sotdi shartnomalari yoki etkazib berish shertnomalariga bir qator qo’shimcha shartlar kiritish yo’li bilan amal­ga oshiriladi. Bunday shartlar biznes-rejada albatta ko’rsatilishi kerak.

1. 
   Bozor baholarini o’zgarishi bo’yicha shartnomaga qo’shimcha shartlarni kiritish mumkin:
   

1. 
   baholarni pasayishi bo’yicha qo’shimcha shart - bozor bahosining har qanday pasayishi, shartnomada belgilangan baholarni pasayishiga olib keladi. Bahon- ing oshib ketishi e’tiborga olinmaydi;
   
2. 
   bozor bahosini oshib borishi bo’yicha qo’shimcha shart - bozor bahosining har qanday oshishi shartnomada belgilangan bahoning oshishiga olib keladi;
   

v) bahoning har qanday o’zgarishi bo’yicha qo’shimcha shart - bozor bahosin­ing o’zgarishiga ko’ra shartnoma baholari oshishi yoki pasayishi mumkin.

2. 
   Xarajatlarning oshib ketishi yoki kamayishi extimolligi.
   

Biznes rejani ishlab chiqishda inflyatsiya bo’yicha tavakkalchilikni (xavfni) mahsulot etkazib beruvchi va iste’molchi o’rtasida turli shakldagi shartnomalarni tasdiqlash orqali taqsimlash maqsadga muvofiq bo’ladi (8.3-jadval).

8.3-jadval

Shartnomalar shakli bo’yicha tavakkalchilikni taqsimlanishi.