Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti mahmudov e. X. Isoqov m. Yu. Biznes rejalashtirish

1 -Nb

Bu erda: T_t - mahsulot xizmat birligining to'la tannarxi (so'm).

Zararsizlik va maqsadli foyda usuli. Bu xolatda korxona bozor omillarini hisobga oladi: o'xshash mahsulotlarga o'rnatilgan bozordagi baho, turli baholarda ishlab chiqarish va sotish xajmlari. Korxona maqsadli (mo'ljallangan) foyda sum- masini ta'minlash mumkin bo'lgan mahsulot bahosi va unga mos keluvchi ishlab chiqarish xajmini qidiradi.

Tovarning qimmati bo'yicha tutgan o'rniga yo'naltirilgan bahoni shakllantirish usuli. Bu usul asosida tovarning xaridor tomonidan his qilinadi- gan, seziladigan qadr-qimmati va shu qadr-qimmatga ko'ra uning ma'lum bir pul to'lash hohishi yotadi. Korxona o'z mahsulotiga baho belgilash uchun raqo- batchi-mahsulotlar bo'yicha xaridorlarda qanday qadr-qimmatga oid tasav- vurlar borligini aniqlashi kegak. Buni xaridorlar yoki mutaxassis-ekspertlar o'rtasida so'rov o'tkazish orqali amalga oshirish mumkin.

Ikkinchi yondashuvga ko'ra quyidagilarni amalga oshirish mumkin: bozorda mavjud bo'lgan o'xshash tovarlarning bahosi va iste'mol xususiyatlari o'rtasidagi yuzaga ke^p o'zaro bog'lanishni, munosabatni aniqlash; taklif qilinayotgan tovar ulardan qanchalik farq qilishini aniqlash; aniqlangan munosabat bo'yicha o'z tovariga baho ye^^^

Bunday holatda sotish bahosi quyidagi formula orqali aniqlanadi:

K

^Bk = ^Bbaz X

Bu ye^: B_k, B_baz - mos ravishda taqqoslash uchun olingan korxona mahsuloti va bazis mahsulot bahosi; b_k, b_baz - mos ravishda korxona mahsuloti va bazis mahsulotining sifat ko'rsatigichlari bo'yicha ballar.

Raqobatga yo'naltirilgan holda bahoni shakllantirish (baho belgilash) usuli. Ushbu usul bilan baho belgilashda korxona faqatgina raqobatchi-tovarlarning bozordagi joriy baholaridan kelib chiqadi. Bahoni asosiy raqobatchilarning baholari- dan bir oz yuqori yoki pastroq belgilash yoxud ular bilan bir xil belgilash mumkin.

Bahoni shakllantirishning ushbu usulini mahsulotni sof raqobat bozoriga chiqarishda (qishloq xo'jalik mahsulotlari, oziq-ovqat mahsulotlari, xom ashyo bo- zorlari) yoki oligopolistik bozorga (metal, alyuminiy, qog'oz, kompyuter bozori) chiqarishda qo'llash mumkin.

Yuqorida yoritilgan usullaridan foydalanib biz^s-rajam ishlab chiquvchilar mahsulotning dastlabki bahosini hisoblaydilar.

Korxonaning baho taktikasi.

Boshlang’ich, dastlabki bahoni belgilash va uning maqsadiga muvofiq o’zgarishi yo’nalishlarini aniqlab olish bilan bahoni shakllantirish jarayoni to’xtab qolmaydi. Bahoni belgilashda bozorni o’zgarishini hisobga olib borish lozim, lekin mahsulotning bahosini (narxi) o’zgarishi belgilangan bahoning yuqori va quyi che- garasida bo’lishi kerak. Bozor talablariga ko’ra bahoni to’g’rilab borish, ishlab chiqaruvchilar tomonidan bir qator qarorlar qabul qilishni ko’zda tutadi. Natijada ma’lum bosqichdagi mahsulotning oxirgi bahosi o’rnatiladi.

Korxonaning baho taktikasi yoki dastlabki bahoni to’g’rilab borish yo’nalishlarining eng asosiylarini ko’rib chiqamiz.