Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti m. M. Azlarova inson resurslarini

Ovoz
Qo'l qisishuv

---

102 
ustunlikni qo‗lga kiritasiz. Balki har qachon va har qanday holatda omad sizga qo‗lib 
boqmas, lekin Sizning g‗alabalaringizning o‗rtacha darajasi yuqori bo‗ladi.
 
Emotsional 
(mental) 
vositalar: 
Boshqaruvning ko‗pgina emotsional 
vositalaridan biz quyidagilariga to‗xtalamiz:
 
«Qila olmoq – bajarmoq» o‗rtasidagi munosabat. Agar siz vazifani bajarish 
mumkinligiga o‗zingizni ishontirsangiz va ishonsangiz: Siz uni bajarasiz. 
Joylashuvning ta‘siri. Xulq-atvorning qanday namoyon bo‗lishiga ―Bu yerda 
men o‗z uyimdaman. Bu mening makonim
‖ 
deb his qilish ham ta‘sir etadi. 
O‗zingizga ishonch, Sizga tanish bo‗lgan ba‘zi joylarda his qiladigan xotirjamlikni, 
agar Siz bu hissiyotni istagingizga ko‗ra uyg‗ota olsangiz - har qachon va har qanday 
joyda xotirjam bo‗lishingizga yordam beradi.
Muloqot turini tanlash. Ko‗pincha Sizda muloqot turini tanlash imkoniyati 
mavjud: masalan, Siz telefonda yoki yuzma-yuz gaplashishingiz mumkin. O‗zingizga 
eng qulay va samaralisini tanlang. 
Telefon boshlash uchun yaxshi - Siz suhbatdan oldin yozuvlarni tayyorlab, 
oldingizga qo‗yib qo‗yasiz. 
Muvozanatning ko‗rinishi. Sizning rakibingiz o‗z ustunligiga ishonadi. Sizga o‗z 
xukmini o‗tkazish mumkinligiga ishonib, uni o‗ziga qat‘iy ishonch hissiyoti qamrab 
oladi. Siz uning fikrlarini o‗zingizga kerakli tomonga burishingiz mumkin va 
mantiqiy nihoyaga etgandan so‗ng, baxslashuvni uning o‗z so‗zlari bilan yakunlang, 
lekin bunda Sizga kerakli bo‗lgan narsalarni uqtirib turing. 
Boshqaruvning ijtimoiy vositalari. 
Ijtimoiy borliqning ba‘zi haqiqatlari borki, 
ularning mohiyatini tushunib, o‗z foydangiz uchun ishlatishingiz mumkin. Bu kabi 
narsalarning insonlarning o‗zaro munosabatlariga qanday ta‘sir ko‗rsatishini 
anglamasak, o‗zimiz bilmagan holda boshqaruv vositalari ta‘siriga tushib qolishimiz 
mumkin. Boshqaruvning ijtimoiy vositalariga quyidagi kategoriyalarni kiritish 
mumkin. 
Leksika. 
O‗z fikrimizni qanday so‗zlar bilan ifodalaymiz? Ishlatadigan
so‗zlarimizga qarab, kishilarning qaysi toifasidanligimiz tez bilinadi. Bu - biz har 
doim ―yuqori stilda
‖ 
gaplashishimiz zarur degani emas so‗zlar vaziyatga to‗g‗ri 

---

103 
kelishi kerak. ―Mening go‗zal xonimim
‖ 
myuziklida professor Xiggins shunday 
degan edi: Eliza Dulittl o‗z talaffuzi bilan ―ko‗chaga maxkum qilingan
‖. 
Uning nutqi 
o‗zgardi - Eliza boshqa insonga aylandi. 
To‗g‗ri, yaxshi tilda ganiring - o‗zingizga ishonchni, fikrlarni erkin ifodalash 
qobiliyatingizni namoyon qiling. 
Jargon. 
Bu tilning alohida qismi, uning leksikasining bo‗linmasi. Har bir kasb, 
etnik guruh, bir yerlik kishilar shunday so‗zlar va iboralarga ega bo‗lib, ularni 
―o‗ziniki
‖l
ar orasida ishlatishi odatga aylangan. ―O‗ziniki
‖ 
bo‗lishni istaysizmi - shu 
guruhning, shu insonning jargonini (ommaviy tilini) o‗rganing, undan foydalanishga 
tayyorlaning. Agar bu juda qiyin, maxsus jargon bo‗lsa, Sizning bilimlaringiz 
suhbatdoshingiz uchun kutilmagan hol bo‗ladi va bu Sizning yutug‗ingiz. Lekin 
ommaviy so‗zlarni me‘yorida ishlating, oshirib yubormang. Jargon so‗zlari ko‗payib 
ketganini sezsangiz, iloji boricha tabiiylikni saqlang, chunki Sizni ―soxt
a‖
deb 
tushunishlari mumkin. O‗zingizni bilimdon qilib ko‗rsatmang.