Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti m. M. Azlarova inson resurslarini

Testlash. 
Yollash jarayonining eng baxsli bosqichlaridan biri - testlashdir. 
Testlar qobiliyatlar, bilimdonlik, intellekt, qiziqishlar, jismoniy ahvol va shaxsiy 
xususiyatlarni aniqlash uchun ishlatiladi. 
Kompaniyalar uchta asosiy usulni qo‗llaydilar: malakaviy, psihologik va 
narkotiklarni qabul qilishga moyilligi bo‗yicha testlar. 

---

57 
Malakaviy testlar eng ko‗p qo‗llanilib, ular aniq ishni bajarish uchun kerakli 
alohida qobiliyatlarni aniqlashga yordam beradi. Masalan, kotibalar ma‘lumotlarni 
qayta ishlash bo‗yicha test topshiradilar. 
3.3. Kadrlar zaxirasini shakllantirish 
Kadrlar zaxirasini shakllantirish korxona ishonchli faoliyat yuritishi uchun 
hayotiy muhim vazifa hisoblanadi. Chunki, xizmatchilarning vafoti, kasalligi, ta‘tili, 
mehnat safariga chiqishi va ishdan bo‗shashi tufayli yuzaga keladigan vakansiyalarni 
to‗ldirish imkonini beradi. Kadrlar zaxirasi – personalning yuqoriroq malakali ish 
joylarini egallash uchun rejali tayyorgarlikdan o‗tayotgan qismidir. Kadrlar zaxirasini 
shakllantirish uchun boshlang‗ich ma‘lumotlar: 

professional kadrlar tanlash; 

ish joylari modellari; 

kadrlar attestatsiyasi natijalari; 

korxona falsafasi; 

xizmatchilarning kadr (shaxsiy) ishlari; 

korxonaning shtat jadvali; 

xizmat karyerasi rejasi. 
Kadrlar zahirasi har qanday shakldagi korxona (yirik, o‗rta, kichik) uchun 
zarurdir. Shuning uchun kadrlar zaxirasi turli yo‗llar bilan shakllantiriladi. Falsafasi 
o‗z zaxirasini tarbiyalash va ―begonalarni
‖
qabul qilmaslik asosida qurilgan yirik 
korxonada chiziqli rahbarlar uchun kadrlarning vertikal rotatsiyasi va funksional 
xizmatlar mutaxassis rahbarlari uchun kadrlarning gorizontal rotatsiyasiga asosiy 
e‘tibor qaratilishi lozim. Zaxira bilan muammolar asosan marketing, qimmatli 
qog‗ozlar, jamoatchilik bilan aloqalar kabi chetdan xizmatchi qidirish zarur bo‗lgan 
bo‗limlarda yuzaga keladi. 
Personal soni unchalik katta bo‗lmagan (500 kishigacha) o‗rta korxonalarda 
zaxiraning asosiy qismi o‗z xizmatchilari hisobiga shakllantirilishi mumkin. 
Zaxiraning qolgan qismi kasb-hunar kollejlari, oliy o‗quv yurtlari bitiruvchilari 
hisobiga to‗ldiriladi. Ular amaliyot va yosh ishchi, mutaxassis sifatida ishlash 

---

58 
jarayonida rejali ravishda malakaliroq ishga tayyorlanishadi.
50 ta kishidan ortiq ishchi ishlamaydigan kichik korxonalarda zaxira 
shakllantirish murakkabroq vazifadir. Chunki, shtatda ikkita sekretar-referent, ikkita 
bosh buxgalter, yuristkonsult, dasturlovchi, marketologlarni saqlash qimmat va ruhiy 
jihatdan mumkin emasdir. Fikrimizcha, kadrlarni doimiy o‗qitish va personalni 
gorizontal rotatsiyasi asosida kasblar va kasblarni o‗zgartirish real usuldir.