Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti I. I. Xamidov xalqaro marketing

 
9.3. Xalqaro bozor uchun xizmatlarni yetkazib berish, boshqarish 
va nazorat qilishni yo‘lga qo‘yish. 
Xalqaro marketing tadqiqotlarini olib borish, xalqaro bozor uchun 
marketing xizmatlarini yetkazib berish bugungi kunda har doimgidan 
osonroq shaklda amalga oshirish imkoni paydo bo‘ldi. Raqamli 
texnologiyalar tufayli, bugungi kunda dunyoning istalgan nuqtasida 
faoliyat yurituvchi firma, tashkilot, kompaniya bilan aloqa o‘rnatish 
hamkorlik qilish mumkin. Bu esa o‘z navbatida, xalqaro marketing 
xizmatlarini global dunyo bozorlari bo‘ylab sotish va hamkorlik 
qilishga yo‘l ochadi.
Narxni joriy narxlar darajasida belgilash usuli bu – narxning joriy 
narx darajasi asosida o‘rnatilishidir. Firma asosan raqobatchilar 
narxlaridan kelib chiqadi va ishlab chiqarish xarajatlari yoki talab 
darajasiga kam e’tibor qaratadi. U narxni o‘z raqobatchilari bilan bir 
xil yoxud ulardan kam yoki ko‘p belgilashi mumkin. Oligopolik 
sohalarda barcha firmalar odatda bir narx belgilaydi. Kichikroq 

---

96 
firmalar yetakchi firmalar ortidan borib, o‘z narxlarini ishlab chiqarish 
xarajatlari yoki talabning o‘zgarishiga qarab emas, balki yetakchi 
firmalar narxlariga qarab o‘zgartirib boradi. Ayrim firmalar kichik 
miqdorda qo‘shimcha mukofot belgilashi yoki chegirma berishi va bu 
farqni doimiy ravishda bir xil ushlab turishi mumkin. 
Narx hosil bo‘lishining bu usuli juda keng tarqalgan. Talabning 
moslashuvchanligini o‘lchash juda qiyin bo‘lgan hollarda firmalar 
nazarida joriy
narx darajasi tarmoqdagi jamoaviy oqillikni (oqilonalik), adolatli 
foyda normasiga ega bo‘lishning kafolatini aks ettirganday bo‘ladi. 
Bundan tashqari, ular joriy narx darajasini qo‘llab-quvvatlash tarmoq 
doirasida muvozanatni saqlab turishning garovi ekanligini his qiladilar. 
Yopiq savdo (xarid) asosida narxni belgilash usulining mohiyati 
narxni belgilashda firma narx va ishlab chiqarish xarajatlari yoki talab 
ko‘rsatkichlari o‘rtasidagi aloqadan emas, balki raqobatchilarning 
kutilayotgan narxlaridan kelib chiqishidan iborat. Firma shartnoma 
imzolashni istaydi, buning uchun esa boshqalarga nisbatan pastroq 
narx so‘rash kerak bo‘ladi. Biroq bu narx mahsulot tannarxidan kam 
bo‘lmasligi lozim, aks holda firmaning moliyaviy jihatdan zarar 
ko‘rishiga to‘g‘ri keladi
25
.