Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti ergashxodjaeva sh. D. Innovatsion

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

106 
 
7-BOB. INNOVATSION MARKETING TEXNOLOGIYASI 
 
7.1. Innovatsiyalar bozorida marketing tadqiqotlari 
 
Innovatsiyalar  bozorida  marketing  tadqiqotlari  mavjud  mahsulotlar  bo‘yicha 
an’anaviy  marketing  tadqiqotlaridan  tubdan  farq  qiladi.  Bu  birinchi  navbatda,  shu 
bilan  bog‘liqki,  innovatsiyalarning  amaldagi  iste’molchilari  yo‘q  va  bu  tadqiqot 
uchun  guruh shakllantirishni qiyinlashtiradi. Ikkinchidan, respondentlarda  muntazam 
iste’mol amaliyoti yo‘q. 
Innovatsion  marketing  miqdoriy  tadqiqot  usullari  uchun  statistika  yo‘qligi  va 
uning  o‘ziga  xosliklari  sababli  turli  xildagi  sifat  tadqiqotlaridan  foydalanadi.  Sifat 
tadqiqotlari  tijoratlashtirish  mumkin  bo‘lgan  eng  muhim  ehtiyojlarni  aniqlashga 
yodam  bera  oladi.  Sifat  tadqiqotlarining  boshqalardan  ajratib  turuvchi  xususiyati 
tadqiqotlarning  deduktivdan  ko‘ra  ko‘proq  induktiv  falsafasining  qo‘llanishi 
hisoblanadi. Bundan tashqari, sifat tadqiqotlari ko‘proq ijodiy salohiyatga ega bo‘lib, 
tadqiqotchidan  aql-idrokdan  tashqari  ichki  sezgirlikni  ham  talab  qiladi.  Xalqaro 
amaliyotda sifat tadqiqotlarining beshta asosiy usullari mashhur: 
• haqiqatda  chuqur  tadqiqot  o‘tkazish,  muammoning  yangi  jihatlarini  aniqlash 
hamda  aniq  va  mazmunli  baholarni  ta’minlash  imkonini  beradigan  har  tomonlama 
intervyu; 
• fokusli guruhlarda intervyu – uning sifat tijorat tadqiqotlarida o‘sib borayotgan 
ommaviyligi  ularni  yashirin  videokamera  yordamida  kuzatish  mumkin  bo‘lgan  real 
xaridorlar bilan real vaqt rejimida to‘g‘ridan-to‘g‘ri suhbat bilan izohlanadi; 
• kiritilgan kuzatuv, bunda tadqiqotchi ochiq yoki yashirin tarzda etarli darajada 
uzoq  vaqt  davomida  kundalik  hayotda  ishtirok  etib,  ro‘y  berayotgan  voqea-
hodisalarni  kuzatadi,  aytilayotgan  gaplarni  tinglaydi,  tadqiqot  vazifasi  bilan  bog‘liq 
savollar  beradi.  Ushbu  usul  innovatsion  mahsulotning  real  sifati  va  taqdim 
etilayotgan innovatsion xizmatlar doirasini samaraliroq baholash imkonini beradi; 
• vaziyatli  tahlil,  uning  metodologik  yo‘nalishi  asosida  psixologiya  sohasidagi 
ishlar uchun xos bo‘lgan yonashuvlar yotadi; 

---

107 
 
• proeksion  texnikalar.  Mazkur  usul  fokusli  guruh  a’zolaridan  yangi  tovarga 
nisbatan o‘z hissiyotlari, fikr va istaklarini bildirish so‘ralgan hollarda qo‘llanadi. 
Bozor  uchun  yangi  bo‘lgan  mahsulotlar  bo‘yicha  marketing  tadqiqotlari 
qiyinligi  shundaki,  iste’molchilar  «fokusli  guruh»  so‘rovlarida  ular  uchun  yo‘l 
qo‘yish  mumkin  bo‘lgan  narx  va  xarid  miqdori  uyg‘unlashuvi  haqidagi  to‘g‘ridan-
to‘g‘ri  savollar  bu  erda  mahsulotning  iste’molchilar  uchun  yangiligi  sababli  istisno 
qilinadi. 
Innovatsion  faoliyatni  rejalashtirishda  raqobatchilar  mahsulotiga  nisbatan 
ustunlik  qiladigan    mahsulotga  ega  bo‘lishdan  tashqari  bozorni  puxtalik  bilan  tahlil 
qilish  va  samarali  marketing  tadbirlari  o‘tkazish  zarur,  chunki  bozorga  chiqishda 
korxona qattiq raqobat sharoitlariga tushib qoladi. 
Buning uchun esa quyidagi axborotlarni olish zarur: 
•  kompaniya faoliyat ko‘rsatayotgan atrof-muhit haqida axborot; 
•  kompaniyaning ichki resurslari haqida axborot; 
•  kompaniyaning tashqi muhit bilan o‘zaro aloqalari haqida axborot. 
Kompaniyaning  fan-texnika  taraqqiyoti  yangi  yo‘nalishlari,  iste’molchilarning 
xohish-istaklari  va  iste’mol  talabining  o‘zgarishlari,  bozorga  ta’sir  ko‘rsatish 
imkoniyatlari,  shuningdek,  ishlab  chiqarish,  moliyaviy  va  boshqa  xarakterdagi  ichki 
cheklovlar  haqida axborot olish kompaniya va u  faoliyat ko‘rsatayotgan bozorni bir-
biri bilan bog‘laydigan axborot oqimlari bilan belgilanadi.