Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti ergashxodjaeva sh. D. Innovatsion

3.2-rasm. Yangi tovarlar haqidagi g‘oyalarni saralash egri chizig‘i  
 

---

48 
 
Rasmdan  ko‘rinib  turibdiki,  1968  yilda  yangi  tovar  haqidagi  58  ta  g‘oyadan 
faqat  bittasigina  tovar  ishlab  chiqarish  va  uni  bozorga  olib  chiqishda  foydalanildi. 
1981 yilda esa yangi tovar to‘g‘risida 7 tagina g‘oya to‘plangan bo‘lib, ulardan faqat 
bittasi muvaffaqiyatga erishgan.Foyalarni tanlash jarayoni ikki bosqichdan iborat: 
1) g‘oyaning firma talablari va tamoyillariga mos kelishini tekshirish; 
2) g‘oyaning bozor sharoitlaridagi imkoniyatlarini tekshirish. 
Foyalarni  testdan  o‘tkazish  uchun  quyidagi  ko‘rsatkichlar  qo‘llanishi  mumkin: 
bozor  hajmi  va  salohiyati  turlari  va  kattaligi;  raqobatchilikdagi  vaziyat;  g‘oyaning 
tadqiq  etish  va  tayyorlashda  amalgi  oshirilishi;  g‘oyani  ishlab  chiqarish  sohasida 
amalga oshirish imkoniyati, uning moliyaviy va marketing ta’minoti. 
Innovatsiya  jarayonining  mazkur  bosqichida  baholash  usullari  sifatida  chek-
varaqlar  va baholash shkalasi qo‘llaniladi. Chek-varaqlar tovar qanday hajmda talab 
qilinishi  yoki  umuman  talab  qilinmasligini  aniqlashga  imkon  beradi.  Chek-varaq 
savollariga javoblar batafsil beriladi, kerak bo‘lsa mos keluvchi tadqiqotlar keltiriladi. 
Chek-varaq  tovarning  innovatsiya  jarayoni  doirasida  tavakkalchiliklarning  qanday 
turlari  mavjud  bo‘lishini  ko‘rsatadi.  Chek-varaqdan  foydalanish  yuzaga  kelish 
ehtimoli  yuqori  bo‘lgan  tavakkalchiliklarning  oldini  olish  imkoniyatlarini  oldindan 
baholashga ko‘maklashadi. 
Baholash  me’yori  uslubi  g‘oyani  uning  barcha  asosiy  omillarining  ahamiyatini 
chamalab,  solishtirib,  taqqoslab  ko‘rish  yo‘li  bilan  baholashga  imkon  beradi. 
Muhimlikni  o‘lchash  uchun    0,  +1,  +2  va  —  1,  —2  shkalasidan  foydalaniladi.  Bu 
uslub  baholashni  jadval  shaklida  yoki  grafik  chizma  ko‘rinishida  amalga  oshirishga 
imkon  yaratadi.  Har  bir  omilning  salmog‘ini  miqdoriy  baholashdan  foydalanish 
imkoniyatining yo‘qligi bu usulning kamchiligi hisoblanadi (3.3-jadval). 
Baholash  me’yori  uslubi  tahlil  qilinayotgan  omillar  mazkur  g‘oyani  xaridorlar 
uchun  qiziqish  uyg‘otadigan  tovarga  aylantirishga  qay  darajada  xizmat  qilishini 
baholashga  imkon  beradi.  Har  bir  omil  bir  qator  baholar  olib,  ulardan  har  biri 
g‘oyaning zarur talablarga qanchalik mos kelishini ko‘rsatadi. Har bir omil bo‘yicha 
ballar  summasi  aniqlanib,  ularning  asosida  g‘oya  ko‘rib  chiqilgan  omillar  bo‘yicha 
alohida yoki birgalikda baholanadi. 

---

49