Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti ergashxodjaeva sh. D. Innovatsion

3-BOB.YANGI TOVARNI YARATISH, BAHOLASH VA 
JOYLASHTIRISH JARAYONI 
 
3.1 Innovatsiya tavakkalchiligini baholash 
 
Barcha  yangi  tovarlarning  faqat  10foizigina  haqiqatdan  ham  yangi,  original 
hisoblanadi  va  jahon  miqyosida  yangi  tovarlar  deb  ataladi.  Bunday  yangi  tovarlarni 
tayyorlash,  ularni  ishlab  chiqarishni  tashkil  etish  va  bozorga  olib  chiqish  katta 
xarajatlar sarflashni talab qiladi hamda tavakkalchilik darajasi yuqori bo‘ladi. Bu esa 
kompaniyalar  yangi  tovarlar  ishlab  chiqishni  aksari  hollarda  mavjud  tovarlarni 
takomillashtirish va modifikatsiyalash bilan bog‘lashlariga asosiy sabab bo‘ladi. 
Yangi  tovarlarni  ishlab  chiqish  va  bozorga  kiritish  innovatsion  siyosat  asosida, 
xususan,  tovar  innovatsiyasi  jarayonining  tamoyillari  va  usullari  asosida  amalga 
oshiriladi. 
Innovatsiya 
jarayoni 
o‘z  ichiga  quyidagi  oltita  bosqichni  kiritadi:  
1)yangi  tovarlar  haqidagi  g‘oyalarni  izlab  topish;  2)  g‘oyalarni  tanlash;  
3)yangi 
tovar 
g‘oyasini 
tijoratlashtirishni 
iqtisodiy 
tahlil 
qilish;  
4) tovarni  ishlab chiqish; 5) tovarni bozor sharoitlarda test  va sinovdan o‘tkazish; 6) 
tovarni yangi bozorga kiritish. 
Tovar innovatsiyasi jarayoni yangi tovarlar haqidagi g‘oyalarni izlab topishdan 
boshlanadi.  Korxonaning  ichki  va  tashqi  g‘oya  manbalari  tovarlar  haqidagi  g‘oyalar 
uchun baza vazifasini bajaradi. 
Tashqi  g‘oyalar  qatoriga  quyidagilarni  kiritish  mumkin:  savdo  korxonalari; 
xaridor va iste’molchilar; raqobatchilar; ko‘rgazma va yarmarkalar; turli xil nashrlar; 
ilmiy  tadqiqot  institutlari;  ta’minotchilar;  ishlab  chiqarishning  boshqa  tarmoqlarida 
ishlab chiqarilgan tovarlar; reklama agentliklari; xo‘jalik birlashmalari, vazirliklar va 
boshqa davlat organlari. 
Ichki  g‘oyalar  qatoriga  esa  quyidagilar  mansub:  marketing  tadqiqotlari 
bo‘limlari;  texnik  va  istiqbolli  rivojlanish  bo‘limlari;  patent  bo‘limlari;  ishlab 
chiqarish  bo‘limi;  marketing  bo‘limining  barcha  bo‘linmalari;  xalqaro  iqtisodiy 

---

44 
 
hamkorlik bo‘limi; tovarni tayyorlash bo‘limi; g‘oyalarni izlab topish va rivojlantirish 
bo‘yicha doimiy yoki muvaqqat xodimlar guruhlari. 
Yangi  tovarni  rejalashtirish  vazifasi  tovar  siyosatining  muqobil  variantlarini 
qidirib  topish  va  ishlab  chiqish,  ularning  imkoniyatlari  va  xatarlarini  asoslab 
berishdan  iboratdir.  Rejalashtirilayotgan  chora-tadbirlarning  natijalarini  oshirish 
maqsadida  tovar  innovatsiyasining  g‘oyalarni  izlab  topish  yoki  g‘oyalar  olish 
bosqichi,  g‘oyalarni  baholash  bosqichi  va  g‘oyalarni  amalga  oshirish  bosqichi  kabi 
asosiy muammolarga alohida e’tibor qaratish zarur. 
Yangi  tovarni  rejalashtirish  uchun  turli  xil  usullar  qo‘llaniladi  (3.1-jadval). 
Yangi  tovar  haqidagi  g‘oyalarni  izlab  topish  va  ularni  rivojlantirish  uchun  bozorni 
tadqiq etish ijodiy izlanish texnikasidan foydalaniladi.