Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti ayubjonov a. H., Salixodjayeva u. A. Moliya statistikasi

8.2. Investitsiya loyihalari samaradorligini statistik baholash 
Bozor iqtisodiyoti rivojlanishi sharoitida investitsiyalar samaradorligini 
oshirish uchun investitsiya qarorlarini kabul qilishning barcha bosqichlarida 
investitsiya loyihalarini ishlab chiqish, tanlab olish va amalga oshirishning 
muntazam, tugal bir tizimini shakllantirishga to‘g‘ri keladi. Bunda investitsiya 
loyihalarini baholash va tahlil kilishda jahon mamlakatlarida qabul qilingan standart 
uslubga asoslanish kerak. Eng muhimi, investitsiya loyihalarini baholash, tanlash va 
amalga oshirishda, investitsiya imkoniyatlarini tahlil kilishga, jalb qilinadigan 
resurslar qiymatini baholashga e’tibor qaratilishi kerak. SHu bilan birga, 
noma’lumliklarni tahlil qilish, risklarni kamaytirish va ularni moliyalashtirish 
ishtirokchilari o‘rtasida taqsimlash masalalariga alohida e’tibor berish talab etiladi. 

---

166 
Ishlab chiqarish investitsiyalarini tahlil qilishda markaziy o‘rinni muqobil 
investitsion loyihalar samaradorligini baholash va taqqoslash egallaydi. 
Investitsiyalar samaradorligini baholashni buxgalteriya va statistika hisobotlari 
natijasida olingan ma’lumotlar asosida, shuningdek, pul potoklarini (kirim va 
chiqim) diskontlash uslublariga asoslanib xarakterlash orqali amalga oshirish 
mumkin. 
Investitsiya samaradorligini u yoki bu ko‘rsatkichlari tizimi va tahlil 
uslublarining qo‘llash investitsiya jarayonini amalga oshirishning aniq 
sharoitlaridan kelib chiqadi, shuningdek bu kutilayotgan mablag‘ning miqdoriga 
bunday tahlilni amalga oshirmoqchi bo‘lganlarning iqtisodiy tayyorgarlik darajasiga 
bog‘liq bo‘ladi. Ko‘pincha investitsiya loyihasini optimal variantini tanlab olish 
imkoniyati vujudga kelishi uchun bir vaqtning o‘zida juda ko‘p uslublar va 
ko‘rsatkichlar tizimidan foydalaniladi. 
CHet el mamlakatlarining tajribasini, shu bilan birga YUNIDO
63
(United 
Nations Industrial Development Organization) tavsiyalarini hisobga olgan holda 
investitsiya loyihalarining samaradorligini (barqarorligini) baholash ikki mezon 
asosida, ya’ni moliyaviy va iqtisodiy baholash orqali amalga oshiriladi. Investitsiya 
loyihasi samaradorligini baholashning bu ikkala mezoni ham bir-birini to‘ldirib 
turadi.