Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti abdurahmonov q. X., Xolmominov sh. R

 
va 
ijtimoiy-iqtisodiy.
 
Mehnat 
unumdorligini oshirishning moddiy asosi fan, texnika va texnologiyani 
rivojlantirish, ulaming yutuqlarini ishlab chiqarishga joriy etishdir. Shuning 
uchun ham moddiy-texnika omillari guruhini, odatda, yetakchi va qolgan 
barcha omillami belgilovchi guruh deb qaraladi.
Mehnat unumdorligini oshirishning moddiy-texnika omillariga fan-texnika 
taraqqiyotini uzluksiz rivojlantirish asosida mehnatning texnika va energiya 
bilan t a ’m inlanishini oshirish kiradi. Ishlab chiqarishda fan-texnika 
taraqqiyotining asosiy yo'nalishlari quyidagilardir: ishlab chiqarishning 
avtomatlashtirishga o'tish munosabati bilan uni mexanizatsiyalash; mehnatning 
energiya bilan ta’minlanish darajasini oshirish asosida mashina va asbob-uskunalar 
quw atining ortishi; ishlab chiqarishni elektrlashtirish; sanoat va qishloq 
xo‘ja!igining bir qancha tarm oqlarida ishlab chiqarishni kimyolashtirish; 
butunlay yangi texnologiyalaming yaratilishi (ular ishlab chiqarish intensivligini 
oshirishni ta ’minlaydi va jonli m ehnat sarfmi keskin qisqartiradi); ishlab 
chiqarishga material sarflanishining pasayishi va moddiy resurslaming tejalishi; 
mashinalar va asbob-uskunalar ixtisoslashuvining chuqurlashuvi va shu kabilar. 
Energiyaning yangi qudratli manbalari - atom, ichki yadro, geoterial, kosmik 
va hokazo turlarining o'zlashtirilishi ham muhim ahamiyat kasb etadi.
Moddiy - texnika omillari
 
ta ’siri natijasida mehnat unumdorligi ortadi 
va mahsulotning sermehnatlik darajasi (s) pasayadi. Sermehnatlilik darajasi 
ko'rsatkichi bo'yicha mehnat unumdorligining o'sishi quyidagi formulalar 
bilan aniqlanadi:
, ,
M : . M 0
yokl 
’
Bu yerda,
Mu- mehnat unumdorligining oshishi, %;
Msm- mahsulot birligi sermehnatlik darajasining pasayishi, %;
Cbm - tadbirni joriy etishdan oldin mahsulot birligini uchun zarur
bo ‘ladigan boshlangich sermehnatlik darajasi.
M ehnat unumdorligining o'sishiga doir