Toshkent davlat iq tiso diyo t universiteti q. X. Abdurahmonov

1 Каримов И.А. Узбекистан ик^исодий исло\отларни чукурлаштириш йулида. -Т.:
«9збекистон», 
1998.
2 Узбекистан Республикаси Вазирлар Маэусамасининг 
2002 
йил 3! январдаги 
42- 
сонли К^арори.
57

---

va tartibirii, mehnat resurslarini, ish bilan bandlikni va ishsizlikni bildiradigan 
ko‘rsatkichlar tizimini, atamalar va tushunchalarni o‘z ichiga oladi.
6.2» Mehnat resurslarining hisobot va prognoz balansini tuzish
uslubi
Mehnat resurslari balansini tuzish hamda ishga joylashishga muhtoj shaxslami 
aniqlash chog‘ida asosiy axborot manbalari davlat statistikasi (mehnat bo‘yicha, 
aholi bo‘yicha statistika hisobotlari) ma’lumotlari, ma’muriy hisobga olishning 
(masalan, mehnat va aholini ijtimoiy muhofaza qilish organlari, uy-xo'jaliklari, 
xodimlar n^yxatlari) har xil turlari, shuningdek, ish bilan bandlik masalalari 
yuzasidan ishchi kuchini tanlab, tekshirishdan iborat. Ushbu xilma-xil manbalar 
ulardagi axborotning xususiyati va mazmuni, ma’lumotlarni to‘plash shakllari 
va usullarga qarab bir-biridan farq qilishi mumkin.
Ishchi kuchini tanlab tekshirib chiqish — ma’lumot to£plash vositalari orasida 
eng moslashuvchan usuldir. Ulaming natijalariga qarab mehnat resurslarining 
shakllanishini, ish bilan bandlar, ishsizlar, iqtisodiy nofaol aholi sonini ko‘rsatuvchi 
ma’lumotlami olish mumkin. Zaruratga qarab, tushunchalar, ta'riflar va savollami 
o'zgartirish mumkin. Bu esa ayrim aholi guruhlari ishchi kuchida ishtirok etishining 
turli shakllarini aniqlash imkonini beradi. Bunday moslashuvchanlik ushbu 
tekshiruvlami turli iste’molchilar talablarini qondirish uchun ayniqsa yaroqli qiladi, 
xalqaro miqyosda qiyoslanadigan natijalami ta’minlaydi. Ishchi kuchini tekshirib 
chiqish faqat ishlayotganlami emas, balki vaqtincha ish bilan band bo'lmaganlami 
ham qamrab olganligidaii, u mehnat resurslari va ulaming taqsimlanish tuzilmasi 
haqida to‘la-to‘kis tasawur hosil qilishni ta’min etadi.
Mehnat resurslarining hisobot balansi har qaysi yil yakunlariga qarab 
0 ‘zbekiston Respublikasi bo‘yicha, Qoraqalpog‘iston Respublikasi bo‘yicha, 
viloyatlar va Toshkent shahri bo'yicha tuziladi, shahar va qishloq aholisiga 
bo‘linadi. Uni umumlashtirilgan holda quyidagi shaklda ko‘rsatish mumkin:
Ko‘rsatkichlar
Jami
Shaha
r
Qishloq
I. Hamma mehnat resurslari
Shu jumiadan:
Mehnat yoshidagi ishlashga qobiliyatli aholi
Ishlayotgan o‘smirlar va pensionerlar
II. Mehnat resurslarining taqsimlanishi
II.1. Iqtisodiy faol aholi
Shu jumiadan:
1. Ish bilan bandlar
Shulardan:
Rasmiy sektorda
Norasmiy sektorda

---

2. Ish bilan band bo‘)magan, ishga joylashishga muhtoj 
shaxslar
Shulardan:
Rasman ro‘yxatdan o4gan ishchilar
Mehnat organlarida ish izlayotgan sifatida hisobda turuvchilar
Mehnat organlarida ro‘yxaldan o‘tmasdan mustaqil ravishda ish 
qidirayotganlar
1L2. Iqtisodiy nofaol aholi
Hisobot balansi o‘z ichiga quyidagi ko‘rsatkichlami oladi: