Toshkent davlat iq tiso diyo t universiteti q. X. Abdurahmonov

Ish о‘mini rejalashtirish deganda ishlab chiqarishning o‘zaro bir-biri bilan
funksional jihatdan bog'langan barcha vositalari, mehnat buyumlari va
xodimning o‘zi uch olchovli makonda maqsadga 
muvofiq 
joyiashu vi tushuniladi.
Ish o ‘mini oqilona rejalashtirishni ta’minlash uchun quyidagi tamoyillai^ga 
rioya qilinishi zarur:
- ish makoni eng kichik, lekin ish holatlarida antropometrik ko‘rsatkichIami 
hisobga olgan holda barcha mehnat harakatlarining erkin amalga oshirilishi 
uchun yetarli bolishi lozim;
- asbob-uskunalaming joylashtirilishi asosiy ish zonasida amalga oshirilishi, 
ular boshqarish organlari bo‘lsa, xodim qoli yetadigan doirada boiishi kerak;
25

---

- xodim uchun qulay ish holatining yaratilishi, u oitiqcha harakatlardan — 
aylanish, burilish, egilish va charchashni keltirib chiqaradigan ortiqcha kuch- 
g'ayrat sarflashdan xoli bo'lishi lozim;
- barcha hollarda ish holati gavdaning, bosh va qoi-oyoqlaming qulay 
harakat qilishini ta’minlashi lozim;
- ish zonasining yaxshi ko‘zga tashlanishini, mehnat qurollari, asbob, 
mexanizm va priborlaming yaxshi boshqarilishini ta’min etmog‘i darkor;
- har bir ish o'mining texnologik jihatdan o ‘zaro bog'liqligim, mehnat 
buyumlar orasidagi masofani va ulaming joylashtirilishini, mehnat vositalar 
va xodimlar mehnat harakati mazmunini o'iganish lozim;
- ish bajariladigan yuzaning balandligi va xodimning o‘tirish balandligi 
yoki oyoqlar ostidagi tagliklar balandligi (tik turib ishlaganda) muhim 
ahamiyatga ega Bu balandliklar tartibga solib tuiilishi kerak, bu esa bo‘yi turlicha 
bo‘lgan ishchilaming ishlashi uchun qulaylik tug‘diradi;
- ish o‘mini, ish holatini va ishlab chiqarish mebelini shunday rejalashtirish 
kerakki, xodimning ko‘zi bilan mehnat buyumi o'rtasidagi fiziologik jihatdan 
maqbul bo'lgan masofa alohida aniq bajariladigan ishlarda - 25 sm, aniq ishlarda 
- 25-35 sm; ko'rish idrokiga unchalik yuqori talablar qo'yilmaydigan ishlar
guruhida 35-50 sm, ish bajarishda ko'rish fokusi ikkinchi darajali ahamiyatga ega
»
bo'lgan ishlar sohasida 50 sm.dan ortiq bo'lishi muhimdir.
Ish o'rinlariga xizmat ko'rsatish ishlab chiqarish sharoitlarida mehnatni 
tashkil etishning juda muhim elementi hisoblanadi. U ish o'rinlarim mehnat 
vositalari, buyumlari bilan ta’minlash va ishlab chiqarish xususiyatiga ega bo'lgan 
turli xizmatlar ko'rsatish bo‘yicha butun bir tadbirlar fizimini qamrab oladi.
Xizmat ko'rsatish tizimi — bu, asosiy ishchilaming ish o'rinlarini uzoq 
vaqt mobaynida — bir smenadan tortib to bir haftagacha, hatto, bir yilgacha 
yuqori unumli, bir maromda ishlash uchun zarur bo'lgan barcha kerakli 
narsalar bilan ta’minlaydigan yordamchi ishlarni bajarish sohasidagi butun 
bir tadbirlar majmuidir. Rivojlangan yirik va yaxshi tashkil etilgan ishlab 
chiqarishda xizmat ko'rsatishning quyidagi o'nta funksiyasi mavjud: