Тошкент давлат аграр университети

6.3 Хандон писта уруғини ва кўчатини экиш ҳамда уларни парваришлаш харажатлари.

Экиш ишлари йилнинг апрель ойида ўтказилади. Бунинг учун аввал 25-30 см даги чуқурчалар тайёрланади, кейин уларга хандон писта ниҳоллари жойлаштирилади. Об-ҳавога қараб экиш ишларини қисқа муддатда тугатиш зарур бўлади. Хандон писта биринчи йили алоҳида эътибор талаб қилади, кейинчалик хандон пистани ўстириш даврида эътибор қисман камроқ.

Жойлаштириш чизмаси ҳар хил бўлиши мумкин. Бизнинг ҳолатимиздаги каби энг кичик чизма 6 x 8 метр. 1 га хандон писта плантациясига 208 туп кўчат экилади. Ўрмон хўжалиги институтида 1 туп кўчат 1 000 сўмдан бўлганини ҳисобга олсак, кўчатларга 208 000 сўм харажат қилинди ёки хандон писта плантациясини барпо қилишнинг биринчи йилидаги харажатларнинг умумий ҳажмидан 7,7% ни ташкил қилади. Хандон писта кўчатини экиш учун ишчилар ёлланади. Уларнинг меҳнатига 64 000 сўм пул тўланди, яъни 2,4% (6.1-жадвал).
6.4 Наъматак экиш харажатлари

Наъматак кўчати хандон писта кўчатига қараганда арзонроқ (1 донаси 100 сўм). Улар фермерга 40 000 сўмга тушди, уларга қилинган харажат улуши 1,5% ни ташкил қилади. Наъматак экиш ҳамда у тиканли тўсиқ ҳосил қилиши учун тикансим бўйлаб ариқ ковлаш керак бўлади. Бу жуда катта меҳнат талаб қилиб, 141.000 сўмга айланди ёки умумий харажатнинг 5,2% ини ташкил қилади (6.1-жадвал).

6.5 Суғориш харажатлари

Хандон писта плантацияси барпо этишнинг илк 2 йилида албатта суғориш ишлари олиб борилиши керак. Шундан кейин ниҳоллар ўзини тутиб олгач, суғориш шарт эмас. 1 га майдондаги кўчатларни бир мавсумда 3 мартадан 5 мартагача суғориш керак. Бунда бир сув қуйилишда 1 000-1 100 литр сув керак. Ўрмон хўжалиги институти мутахассисларининг тавсиясига кўра бир туп кўчатга 3 литр сув қуйиш шарт.

Муҳими мутахассисларнинг тавсиясига аниқ риоя қилиш керак. “СБМ Муҳаммадамин” фермер хўжалигида сув етарлича миқдорда бўлмагани сабабли суғориш даврида барпо этилган плантациядаги кўчатларнинг ярми нобуд бўлади. Бу янги ниҳолларга кетган пул ҳаражатлари, меҳнатдан ташқари, шунингдек, хандон пистанинг ҳосилга кириш муддатига ҳам таъсир кўрсатади.
Суғориш ишларини амалга ошириш учун ишчи, яъни мироблар керак бўлди. 1 та сувчи 1 кунда 400-420 та кўчатни суғора олади. Унинг хизмати суткасига 20 000 сўмни, яъни 1 га 10 000 сўмни ташкил қилади. 1 мавсумда 5 марта суғориш кераклигини ҳисобга олсак, мироблар меҳнатига тўлов 1 гектарга 50 000 сўмни ёки умумий харажатнинг 1,9% ига тенг.
Суғориш учун техникага сарф-харажатлар фермер хўжалигининг жойлашиш худуди ҳамда цистерна ва тракторга харажатларни қамраб олди. Цистернани 1 марта тўлдириш 1 га хандон писта плантациясини 1 марта суғориш учун тўлиқ етади. Бунда ҳар бир суғориш иши учун техникага сарф-харажат 25 000 сўмни ташкил қилади. Шундай қилиб, 5 марта суғориш учун техникага сарф-харажат 125 000 сўмни ёки умумий харажатнинг 4,6% ни ташкил қилади.