Тошкент давлат аграр университети

Хандон писта навлари (Pistacea vera L.)
Cўнги йилларда кўплаб мевали ўсимликларнинг қимматбаҳо нав ва шакллари, хатто турлари йўқ бўлиб кетишига сабаб бўлувчи генетик емирилишга учрамоқда. Ҳар бир худудда мавжуд мевали экинларнинг сақлаб қолиш зарур вазифа ҳисобланади. Ўзбекистон Марказий Осиёда қимматбаҳо генофондга эга бўлган ва бугунги кунгача табиий ҳолда сақланиб қолган мевали маданий экинларнинг келиб чиқиш маркази ҳисобланади. Шулар қаторида нисбатан қимматбаҳо аҳамиятга эга бўлгани ҳандон писта (Pistacea vera L) дир.
Ўзбекистоннинг деярли барча тоғ олди лалмикор худудларида – шимолда Чотқол ва жанубдан Боботоғ тоғларигача маданий пистазорлар барпо этиш мумкин. Плантация барпо этишда хандон писта уруғини доимий жойга экиш, ёки ёпиқ илдиз тизимли идишларда ўстирилган бир йиллик ниҳолларини экиш орқали барпо этиш мумкин. Экилган ниҳоллар 3-4 йиллик бўлганда ёки асосий новдасининг диаметри 1,2-1,5 см бўлганда пайванд қилинади
Ҳар 8-10 та она дарахтга 1 та чанглатувчи эркак дарахт етарли ҳисобланади. Бунда уларнинг бир вақтда гуллашига эътибор бериш лозим. Ҳандон писта асосан куртак пайванд усулида пайванд қилинади. Бунинг учун истиқболли навдан 30-35 мм узунликда ва 8-12 мм энликда куртак кесиб олинади ва ниҳолнинг ер юзасидан 5-7 см баланд қисмида пўстлоғи “Т” шаклида кесилиб куртак пайванд қилинади. Қуйида ҳандон пистанинг истиқболли навларига қисқача таъриф келтирилган.
Зорка нави. (Муаллифлари: Чернова Г.М., Олехнович Г.С., Савченко А.Д., Имомқулов З.А.) Ҳосилга 8-10 ёшдан кира бошлайди. Ёнғоқлари йирик 22x14x12 мм. Овал шаклли, бир ўлчамли, ёнғоғининг оғирлиги – 1,25-1,30 г, мағзини ёрилиш даражаси икки томонлама, чокининг ¾ қисмигача. Пўчоғи ингичка, силлиқ, оқ рангли. Мағзи ширин, кечпишувчи нав, сентябрнинг биринчи декадасида пишади. Мураккаб мева шингилида ёнғоқлар 10 донагача бўлади. Ҳосилдорлиги 8 ц/га. Замбуруғли касалликларга чидамли ва мевалари зараркунандаларга чидамли. Очилган писталарнинг миқдори 100% ни ташкил қилади. Плантацияда жойлаштириш 150 дона/га.