Тошкент давлат аграр университети

Биринчи даражали
-техникадан 
фойдаланувчи фермерлар уюшмалари 
таркибидаги ТТСБ. У ўз ичига хўжаликлардаги марказий таъмирлаш устахоналари 
(МТУ) ва алтернатив МТПлар, профилакторияли автомобил гаражи, машина 
ҳовлиси, мой қуйиш постлари нефтомборлари ва ҳаракатдаги техник хизмат 
кўрсатиш ва таъмирлаш воситалари киради. Бу жойларда асосан машина ва 
жиҳозлардаги носозликлар ва бузилишлар бартараф қилинади, мураккаб бўлмаган 
ТХК ва таъмирлаш ишлари ва техникани тўғри сақлаш ишлари бажарилади. 
Иккинчи даражали
-бунга туман, АСМ даги фирма ѐки бирлашмадаги ТТСБ 
киради. Уларга умуммақсадли устахоналар, тракторларга, чорвачилик ферма ва 
комплекслари ва парранда фабрикаларига ва қайта ишлаш кичик корхона 
жихозларига техник хизмат кўрсатиш станцияси, дон уриш комбайни ва бошқа 

---

332 
мураккаб машиналарни таъмирлаш цехлари, ҳаракатдаги техник хизмат кўрсатиш 
ва техник алмаштириш пунктларини таъмирлаш воситалари киради. 
Учинчи даражали
-бунга вилоят ва республика миқѐсидаги ТТСБ лари 
тегишли бўлиб улар тракторлар, автомобиллар, комбайн ва бошқа мураккаб 
машиналар, двигателлар, ѐқилғи аппаратлари, гидротизим ва машинанинг бошқа 
қисмларини, чорвачилик жиҳозлари ва бошқа объектларни капитал таъмирлаш 
ишлари билан шуғулланади. Булардан кўриниб турганидек бу даражадаги 
корхоналар функциясига мураккаб машиналарни таъмирлаш ва уларнинг 
қисмлари ресурсларини тиклаш ишлари киради. Шу билан бирга бу даражадаги 
корхоналар барча бошқа кичик даражадаги корхоналарни таъмирлаш-технологик 
жиҳозлар, аснолар ва инструментлар билан таъминлайди. 
Корхоналарнинг 
турлари 
ва 
уларнинг 
характеристикаси
-ТТС 
корхоналарининг тури ва ўлчами кўпроқ уларнинг мақсад ва вазифаларига, улар 
жойлашган минтақанинг тупроқ иқлим шароитларига боғлиқ. Бу омиллар айниқса 
иккинчи даражали корхоналарга кўпроқ таъсир этади. Биринчи даражадаги ТТСБ 
ўлчамлари қишлоқ хўжалик техникалари сонига қараб анча ўзгариши мумкин. 
Уларнинг тавсифи билан амалий машғулотларда кенгроқ танишамиз. Улардан 
баъзилари кўргазмали қуролларда кўрсатилган. 
Таъмирлаш корхоналарининг майдони ишлаб чиқариш ва ѐрдамчи 
майдонларга бўлинади. 
Асосий ишлаб чиқариш майдонларига технологик ускуналар (дастгоҳлар, 
верстаклар, дастгоҳлар, машиналар ва бошқалар), транспорт ускуналари 
(конвейерлар, кранлар кўтаргичлар ва бошқалар), ремонт объектлари (машиналар, 
деталлар, йиғма бирикмалар ва бошқалар) ҳамда йўлаклар, йўллар, ҳимоя 
зоналари эгаллаган майдонлар киради. 
Ишлаб чиқариш майдони F
i
ускуналар эгаллаган майдонлар (F
1
) ва ремонт 
объектлари эгаллаган майдонлар (F
2
) ҳисобга олинган ҳолда қуйидаги формула 
билан аниқланади: 
F (F
1
F
2
) ,
м
2 
(1) 
бу ерда – йўлакларни ва ишчи зоналарни ҳисобга олувчи коэффициент
(1-жадвал). 
Ҳисобланган ишлаб чиқариш майдонлари қиймати 1–жадвалга ѐзилади. 
F
1
майдон таъмирлаш устахонаси таркиби асосида қабул қилинган 
технологик жиҳозлар эгаллайдиган майдонлар йиғиндисидан ташкил топади.
F
2
майдонини топиш учун машиналар эгаллаган энг катта габарит ўлчам 
олинади ва бу участкада шу вақтда турган машиналар сонига кўпайтирилади. 
Битта машина эгаллаган майдон қийматлари 3.5-жадвалда келтирилган. 
Ёрдамчи майдонларга асбобсозлик, омборхоналар, маиший хоналар, 
идоралар ва бошқаларнинг майдонлари киради ва уларнинг майдони норматив 
техник ҳужжатлар ва намунавий лойиҳалар асосида қабул қилинади. 
Асбобсозлик бўлимининг майдони бир ишлаб чиқариш ишчисига 0,30 0,35 
м
2
майдон ҳисобидан қабул қилинади.
Омборхоналар майдони ремонт корхонасининг қувватига қараб 16 28 м
2
қабул қилинади, маиший хоналар учун 40 50 м
2
, идора учун 15 20 м
2
майдон 
қабул қилинади. 

---

333 
Газогенератор 
хонаси 
ишлаб 
чиқариш 
биносидан 
ташқарида 
жойлаштирилиб, унинг майдони 8 м
2
ҳисобида қабул қилинади. Қисилган газлар 
баллонларга солиниб, ишлаб чиқариш биносидан ташқарида ҳар бир газ учун 
алоҳида хонада сақланади. 
1–жадвал