Тошкент давлат аграр университети

VI боб. Таъмирлаш-техсервис корхоналарини техник-иқтисодий 
баҳолаш 
 
6.1. Муқобил МТП ларнинг техник-иқтисодий самарадорлигини 
бахолаш 
Режа:
1. Муқобил МТП ларнинг асосий ишлаб чиқариш фондини аниқлаш. 
2. Таъмирлаш устахонасидаги маҳсулот таннархини ҳисоблаш.
3.
Таъмирлаш устахонасининг рентабеллик даражасини ва қўшимча 
капитал маблағни қоплаш муддатини аниқлаш.
Мавзунинг мақсади: 
талабаларга муқобил МТП ларнинг асосий 
техник-иқтисодий кўрсаткичларини аниқлаш методикасига оид янги 
билимлар бериш.
Таъмирлаш-ишлаб чиқариш корхоналарининг (ТИЧК) абсолют техник 
– иқтисодий кўрсаткичлари (ТИК) га қуйидагилар киради: 
асосий ишлаб чиқариш фондларининг нархи; 
фондларни фаол қисмининг нисбий салмоғи; 
ишлаб чиқариш майдони; 
асосий технологик ускуналарнинг сони; 
шартли таъмирлаш ва пул қийматидаги корхона дастури; 
корхона-ишлаб чиқаришдаги ходимлар ва ишчилар сони; 
маҳсулотни таъмирлаш таннархи; 
маҳсулот (товар) ҳажми; 
олинадиган соф фойда; 
корхона (устахона) нинг йиллик иқтисодий фойдаси. 
ТИЧК ларига нисбатан МТУ-нинг ТИК-ни аниқлаш анча фарқ қилади. 
Қуйида дастлаб ТИЧК-ри учун уларнинг ТИК-рини аниқлаш методи 
билан танишиб чиқайлик. 
Шундай қилиб, янги таъмирлаш корхонасининг асосий ишлаб чиқариш 
фонди таннархини (капитал маблағ ҳажмини) ҳисоблаш қуйидаги ифода 
ѐрдамида олиб борилади (сўм )
С
аф
= С
ад
+ С
об
+ С
пр 
,
(1) 
бу ерда С
ад
, С
об
– ишлаб чиқариш биноси ва қўйиладиган технологик
ускуналар нархи, сўм; 
С
пр
– асбоб, мосламалар, приборлар, инвентарларнинг нархи
Ишлаб чиқариш бинолари, қўйилган ускуналар ва приборлар (мослама, 
инструмент, инвентарлар) нарҳи қуйидагича аниқлаш мумкин: 
(2) 

---

397 
бу ерда С
ад
– қурилиш-монтаж ишларининг ўртача нархи ; 
F
пр
– ишлаб чиқариш майдони, бу кўрсаткични курс лойиҳасида 
ҳисоблаб топгансизлар – МТУ-ни компоновкалаш фаслида бу 
ҳақида бафуржа таҳлил қилинганлигини эслаб кўринглар 
(маърузанинг ушбу жойида талабалардан уни қандай ҳисоблаш 
мумкин деган савол билан мурожат этиб, зуккороқ талабанинг 
фикрини билган дуруст); 
С
об
, С
пр
– 1 м
2
учун ускуналар, приборларнинг (инструмент) нисбий 
нарҳи, сўм/м
2
, бу кўрсаткич ҳам [1] адабиѐтдан олинади. 
Бу ҳолда янги ТИЧК қуришда капитал маблағ қиймати қуйидаги 
формула билан ҳисобланиши мумкин: 
;
)
(
)
(
усл
об
см
о
N
У
У
К
С
,
1000
)
(
)
(
N
У
У
К
С
об
см
о
бу ерда У
см
, У
об
– қурилиш-монтаж ишлари ва ускуналар учун йириклашган 
меъѐрлар ([1] -88 жадвал); 
N
усл
, N – шартли таъмир (таннарх қийматидаги – минг сўмдаги) нинг 
йиллик дастури.