Тошкент давлат аграр университети

5.9. Таъмирлаш корхоналарнинг энергетик ресурсларини 
лойиҳалаштириш 
 
Режа: 
1.
 
Таъмирлаш-техсервис корхоналаридаги асосий энергия турлари. 
2. Сиқилган ҳавога бўлган эҳтиѐжни ҳисоблаш. 
3. Сув, бўғ, ѐқилғига ва электр энергиясига бўлган эҳтиѐжларни 
ҳисоблаш. 
Мавзунинг мақсади:
талабаларга корхонанинг энергетик ресурсларини 
лойихалаштиришга оид билим бериш. 
Кейинги йилларда халқ хўжалигининг барча соҳаларида энергия ва ресурс
тежамкорлик муаммоларини ечиш масаласи энг актуал бўлиб қолмоқда. Барча 
турдаги ресурсларни рационал ва тежамкор сарфланишини таъминлаш ишларига 
ресурстежамкор ва чиқитсиз технологияларига жадал суръатларда ўтиш, 
иккиламчи ресурслардан ва ишлаб чиқариш чиқиндиларидан фойдаланишларни 
анча яхшилаш йўли билан амалга оширишимиз мумкин. 
Таъмирлаш-техсервис корхоналари қўйидаги асосий энергия турларини 
истеъмол қилади: сиқилган ҳаво, сув, бўғ, ѐқилғи, газ ва электр энергияси. 
Корхоналардаги энергетик ресурсларни аниқлашдаги бошланғич маълумотлар 
сифатида қуйидаги материаллар қабул қилиниши мумкин: корхонанинг Бош 
режасини, асосий ишлаб чиқариш, ѐрдамчи, санитар-гигиена ва бошқа 
жиҳозларнинг барча энергия турдаги эҳтиѐжлар, уларнинг максимал, ўртача соат 
ва йил давомида сарфи кўрсатилган жойлашиш ҳолати ва спецификацияси билан 
биргаликдаги умумий режаси.
Таъмирлаш корхоналарида сиқилган ҳаво пневматик инструментлар 
(пневматик отверткалар, гайковертлар, дреллар, болғалар, жилвирлаш 
машиналари ва бошқ.) учун, пневматик кутаргичлар (таллар, телферлар ва 
жилолаш ва бошқ.) учун, ажратиш-йиғиш дастгоҳларда, эритиб қоплаш ва 
деталларга ишлов бериш (металлизацион ва қўм пуркаш аппаратлари) ва бошқа 
қатор технологик жараѐнлар қўлланилади. 
Ҳар бир эҳтиѐж манбаи учун сиқилган ҳавога бўлган эҳтиѐж қуйидаги 
формула ѐрдамида аниқланиши мумкин: 
э
x
ўрт
K
n
q
q
1
;
(1)
2
1
*
К
К
К
э
, 
бу ерда
q 
ўрт 
–ҳавонинг ўртача назарий сарфи, м
3
/мин; 
q
1 
–берилган турдаги битта истъемолчига тегишли ҳаво сарфи,
м
3
/мин;
n
x
-берилган иш турига тегишли истъемолчилар сони;
К
э
-эҳтиѐж коэффициенти;
К
2
-берилган турдаги ҳаво истеъмолчиларнинг бир вақтида 
ишлашишини ҳисобга олиш коэффицент (1-жадв. қаралсин). 

---

378