Тошкент давлат аграр университети

Қилинган иш сонига қараб (ишбай) ҳақ тўлаш шакли
– бу шаклдаги иш 
ҳақини тўлаш энг истиқболли ҳисобланади, бунда маош ишчининг бажарадиган 
ишига (иш унумига) тўла боғлиқдир. 
Бу шаклда меҳнатга ҳақ тўлашнинг ўзи бир қанча турга бўлинади: 
фақат маҳсулот сони бўйича; 
маҳсулот сони ва прогрессив қўшимча ҳақ тўлаш; 
маҳсулот сони ва мукофот бериш. 
Биринчи ҳолда иш ҳақи бажарилган иш ҳажми сдельная расценкага 
кўпайтирилиб ҳисобланади. 
Расценка эса берилган разряд учун 1 соатдаги тариф ставкасини 1 соатдаги 
бажарилган иш меъѐрига нисбати қилиб олинади. 
Тўлиқ соатбай ставка эса қуйидагиларга бўлинади: 
якка тарзда (алоҳида ишчи учун ҳақ тўлаш); 
жамоавий тарзда (бутун жамоа биргаликда бажарган ишлари учун бир хил 
расценка қўйилади). 
Ҳамма иш ҳақи жамоа ишчиларига уларни бажарган ишчиларнинг сифати, 
сонига қараб тақсимланади (ишчиларнинг тариф коэффициентлари ҳисобга олинади). 
Иккинчи шаклдаги ҳақ тўлаш ҳар бир ишчини алоҳида қўшган ҳиссасини 
ҳисобга олиш имконини бермайди (уравниловкага йўл қўйилади). 
Жамоа шаклидаги меҳнатга ҳақ тўлаш илғор марказий таъмирлаш 
устахоналарида кенг тарқалган. Жамоа таркиби 8-10 кишидан иборат бўлиб, унга 
бригадир бошчилик қилади. Ҳақ тўлаш донадор иш ҳақи ѐки тариф ставкасининг 40% 
игача мўлжалланган бўлади. 
Ойлик рағбатлантириш (ИТХ – инженер техник ходимлар учун) 1 ойлик иш 
ҳақининг 15% ини ташкил этади (жамоага ҳақ тўлашда иш сифати, интизом даражаси 
ва бошқа хусусиятлар ҳисобга олинади). Мураккаб масалалар жамоа таркибидаги 
кенгаш томонидан ҳал этиб борилади. Кенгаш ойликка меҳнатда иштирок қилиш 
доимийлигини қўйишда меҳнатни илмий ташкил қилиш (МИТ) жабҳаларига жиддий 
эътибор бериб боради. 
Таянч тушунчалар:
таъмирлаш корхоналари, ишлаб чиқариш, меҳнат, уни 
илмий ташкил қилиш, уни меъѐрлаш, меҳнатга ҳақ тўлаш тартиби ва турлари.