|
Parrandalar uchun almashinuv enegriyasini hisoblash usuli. Parrandalar uchun mo‘ljallangan oziqalarning to‘yimliligini almashinuv energiyasida hisoblash uchun regressiya tenlamasidan (birinchi usul) tashqari X.U.Titus tomonidan tavsiya etilgan energetik ekvivalentlaridan foydalaniladi (10-jadval). Buning uchun oziqa yoki ratsion tarkibidagi hazm bo‘lgan to‘yimli moddalar mos kelgan eneregetik ekvivalentlariga ko‘paytiriladi va barcha ko‘rsatkichlar jamlanadi, so‘ngra hazm bo‘lmagan kletchatka hisobiga chegirma qilinadi va almashinuv energiyasining umumiy miqdori aniqlanadi.
7-jadval
1 g hazm bo‘lgan to‘yimli moddalar uchun energetik ekvivalentlari
(X.U.Titus bo‘yicha)
Oziqa turi
|
kkal
|
kDj
|
Hazm bo‘lgan protein:
|
|
|
Tuxum
|
4,35
|
18,21
|
Baliq va go‘sht
|
4,25
|
17,79
|
Sut
|
4,40
|
18,42
|
Makkajo‘xori, sorgo
|
4,40
|
18,42
|
Arpa, bug‘doy,so‘li, javdar, tariq
|
4,00
|
16,75
|
Bug‘doy kepagi
|
4,20
|
17,58
|
Dukkakli donlar
|
4,30
|
18,00
|
Soya
|
3,90
|
16,33
|
Guruch
|
4,10
|
17,17
|
Kungaboqar doni
|
3,40
|
14,24
|
Beda o‘ti
|
3,60
|
15,07
|
Hazm bo‘lgan yog‘
|
|
|
Go‘sht va baliq mahsulotlari
|
9,33
|
39,06
|
Sut mahsulotlari
|
9,25
|
38,73
|
Boshoqli va boshqa donlar turi
|
9,11
|
38,14
|
Hayvonot yog‘i
|
9,49
|
39,73
|
Hazm bo‘lgan AEM
|
|
|
Go‘sht va baliq mahsulotlari
|
3,9
|
16,33
|
Sut mahsulotlari
|
3,7
|
15,49
|
Boshoqli va boshqa donlar turi
|
4,2
|
17,58
|
Dukkakli donlar, guruch
|
4,0
|
16,75
|
Beda va dukkakli ko‘k o‘tlar
|
3,8
|
15,91
|
Hazm bo‘lgan kletchatkaning energetik ekvivalenti
|
4,2
|
17,58
|
Hazm bo‘lmagan kletchatkaning energetik ekvivalenti (oziqa tarkibidagi umumiy kletchatkadan hazm bo‘lgan kletchatka ayirmasi)
|
0,34
|
1,42
|
Quyidagi misolda parrandalar uchun 100 g makkajo‘xori tarkibida almashinuv energiyasini hisoblash usuli ko‘rsatilgan (8-jadval).
8-jadval
Parrandalar uchun 100 g makkajo‘xori tarkibida almashinuv energiyasini hisoblash (X.U.Titus bo‘yicha)
Ko‘rsatkichlar
|
Protein
|
YOg‘
|
Klet-chatka
|
AEM
|
Kimyoviy tarkibi,%
|
10,2
|
4,7
|
2,7
|
66,1
|
Hazmlanish koeffitsienti,%
|
87
|
82
|
23
|
90
|
Hazm bo‘lgan modda miqdori,g
|
8,87
|
3,85
|
0,62
|
59,49
|
Titus bo‘yicha 1 g hazm moddaning energetik ekvivalenti, kkal
|
4,4
|
9,1
|
4,2
|
4,2
|
Hazm modda tarkidigi almashinuv modda, kkal
|
39,03
|
35,07
|
2,60
|
249,86
|
100 g oziqa trkibida jami almashinuv energiya, kkal
|
326,56
|
Hazm bo‘lmagan kletchatka miqdori, g (xom kletchatkadan hazm bo‘lgan miqdori ayiriladi)
|
2,7-0,62=2,08
|
Hazm bo‘lmagan kletchatka energiyasi, kkal
|
2,08×0,34=0,71
|
Almashinuv energiya, hazm bo‘lmagan kletchakani hisobga olib, kkal
|
326,56-0,71=325,85
|
Demak 100 g makkajo‘xori donida parrandalar uchun saqlanadigan almashinuv energiyasi 325,85 kkal yoki 325,85×4,1868=1364,24 kDj yoki 1,36 MDj ga teng.
6-MASHG‘ULOT MAVZUSI: OZUQALARNING PROTEINLI TO‘YIMIIIIGINI ANIQLASH USULLARI.
Mashg‘ulot maqsadi: Ozuqalarning proteinli to‘yimliligini o’rganish usulini o‘rganish, jamg‘arilgan dag‘al oziqalarning miqdorini hisob yo‘li bilan aniqlashni usulini o‘rganish.
Uslubiy ko‘rstamalar. Ozuqalarning proteinli to‘yimliligini o’rganish i tabiiy o‘tlarni namligi 15-17 % gacha asosan tabiy (quyosh nuri yordamida yoki soyada) sharoitda yoki sun’iy ravishda quritish yo‘li bilan konservatsiya qilingan oziqalardir
Ozuqalarning proteinli to‘yimliligini o’rganish o‘z tarixi mavjud. hayvonlarning va odamlarning oziqlanishida proteinning zarurligi tushunchasi paydo bulgach (19 asr boshlarida) bu masalani o‘rganishning ikki xil yuli vujudga keldi.
Ozuqalar tarkibidagi proteinni aniqlashning aniq kimyoviy usullari vujudga kelishi bilan protein saqlanishiga qarab baholash jadvallari paydo bo’ldi va shu asosda ikkinchi yul xar hil turdagi ozuqalar tarkibidagi saqlanadigan proteinga qarab hayvonlar ustida tajriba o‘tkazish ya’ni biologik usul bilan baholash vujudga keldi.
Mejandi 1841 yil itlar ustida tajriba o‘tkazib jelatin moddasi go‘sht o‘rnini bosmasligini isbotladi. 1876 y Ejer jelatinning ozuqaviy atinitirozin aminokislotasini ko’shish bilan yaxshilash mumkinligini tajribada ko’rdi.
Oqsillarning kimeviy tabiatini o‘rganishda akademik D.N.pryanishnikovning xissasi katta bo’ldi(1865-1948). U kishi oqsillarni tabiiy fermentlar (proteolitik va neorganik kislotalar bilan gidrolizlashda oxirgi mahsulot aminokislotalar ekanligini isbotlaydi. Kislota asosida gidrolizlash bilan ozuqa protein tarkibidagi aminokislotani aniqlash bugungi kunda ham ishlatilmokda.
Osborn va Mendellar (1914) laboratoriya hayvonlari ustida utkazgan tajribasida to‘liq qiymatga ega bo‘lmagan oqsilgna qo‘shimcha ravishda triptofan va lizin kushib berilganda o‘sish va soglomlashishi yaxshilanganligini ko‘rsatadi.
So‘ngra Rouza (1936) degan olim hayvonlar o‘sish va rivojlanishi urin almashmaydigan aminokislotalar zarurligini va ularning o‘rnini sof aminokislotalar bitlan almashtirish mumkinligini aytadi.
Sobik SSSR da aaminokislotalar tug‘risida ma’lumot 1934 y D.N.Pryanishnikov tomonidan olingan edi.b Ozuqalarning aminokislotalar tug‘risidagi jadvalini 1962 y akad. I.S.Popov tomonidan tuzildi. 1965 y bu javdval urinmalmashmaydigan aminokislotalar bilan tuldirildi.
Proteinning biolognik qiymatini aniqlash uchun M.I.Dyakov tomonidang taklif kilingan formulaladn foydalanilmokda.
M.I. Dyakov ma’lumoti bo‘yicha proteindan foydalanish darajasini aniqlaladi va quyidagi formula yordamida ifodaladi:
Do'stlaringiz bilan baham: |
