Toshkent davlat agrar universiteti termiz filiali meva-sabzavotchilik, uzumchilik

Dukkakdoshlar, ya’ni kapalakdoshlar
(Fabaceae) - dukkaklar, gorox, loviya, 
sparja loviyasi. 
Boshoqdoshlar yoki qo‘ng‘irboshlar
(Poaceae) - shirin makkajo‘xori 
Barcha dukkakli sabzavotlar bir yillik o‘simlik bo‘lib, dukkakdoshlar oilasiga 
mansub. O‘zbekistonda asosan loviya va sarsabilsimon no‘xat yetishtiriladi. 
No‘xatning poyasi o‘tsimon, tik turuvchi (shtambli) yoki yotuvchi (oddiy) yolg‘iz yoki 
shoxlagan, balandligi 25 dan 250 
sm 
gacha boradi. Gullari oq, binafsharang, barglar 
qo‘ynida shakllanadi. Ko‘kno‘xat ikki turga ajratilib, bir turi pergament qavati bo‘lib, 
dukkagi dag‘al, dumbul doni ovhatga solinadi, ikkinchi turi shirin no‘xat, bu ekinning 
dukkagi tomirsiz, eti qalin va pergament qavati bo‘lmaydi. No‘xat navlari unib 

---

~ 338 ~ 
chiqishidan urug‘i yig‘ishtirilguncha ertapishar (65-85 kun) o‘rtapishar (75-90 kun), 
kech o‘rtapishar (90-105 kun), kechpishar (100 kundan ortiq) turlarga bo‘linadi. 
Loviya
ning poyasi o‘tsimon, asos kismi kuchsiz yo‘g‘onlashadi, sershox, rangi 
yashil, kulrangsariq, pushti va binafsha rangli. Barglari uch bo‘lakli, yirik, ko‘pincha 
egilgan, rangi yashildan antotsian ranggacha. Guldoni barg qo‘ltig‘ida joylashgan, har 
birida 2-8 ta guli bor, rangi oq, pushti va binafsharang, mevasi turli shakl va ranglarda 
bo‘ladi. Dukkaklilar shakarli, yarim shakarli va doni uchun yetishtiradigan guruhlarga 
bo‘linadi. Urug‘lari turlituman shaklda, hajmda va ranglarda bo‘ladi. O‘suv davrining 
uzunligi bo‘yicha loviyalar tezpishar (30-60 kun, texnik pishishigacha, biologik 
pishishga 80-100 kun),o‘rtapishar (90-60 kun va 95-120 kun), kechpishar (60-75 kun 
va 120 undan ortiq). 
O‘zbekistonda sabzavot loviyaning faqat «Oltin» navi rayonlashtirilgan, sabzavot 
no‘xati va sparja loviyasi bu yerda rayonlashtirilmagan. 
Rayonlashtirilgan «Oltin» navi bilan birga loviyaning «Saksa tolasiz 6-
15»,«Sanava-3» navlari ham yetishtiriladi. Sabzavot no‘xati navlaridan shakarli 
«Neistoshimmy-195», «Jegalova-112», «Ranniy konservnsh – 20-21» va «Pobeditel -
1/33» yetishtiriladi. 
No‘xat fevralning oxiri – martning boshida ekiladi. Tik o‘suvchi navlar qator 
oralarini 25-30 
sm
, yotuvchi navlar keng qatorli lentasimon usulda, qator oralig‘ini 54-
60 
sm 
qilib ekiladi. Mayda urug‘li navlarni ekish miqdori gektariga 80-170 
kg
, 
yiriklariniki esa 17-200 
kg
, ekish chuqurligi 7-10 
sm 
bo‘lishi lozim. Shirin no‘xat navi 
no‘xatlari diametri 6-7 
mm 
bo‘lganda 4-8, pergament qavati bo‘lgan ko‘k no‘xat 5-6 
mm 
bo‘lganda, bir necha marta terib olinadi.