Toshkent davlat agrar universiteti termiz filiali meva-sabzavotchilik, uzumchilik

Sabzavot ekinlari maysasining morfologik xarakteristikasi 
Oilalar va ekinlar 
Urug‘lar 
Birinchi barg 
ko
‘cha
t um
um
iy
 
ko
‘r
ini
shin
ing
 r
a
sm
i 
k
a
tta
lig
i 
(sm
) 
sha
k
li
 
ra
ng
i 
tuk
la
ng
a
nli
-gi
 
k
a
tta
lig
i 
(sm
) 
p
la
stin
k
a
si
-ning
 
sha
k
li
 
chetinin
g
 s
ha
k
li
 
ra
ng
i 
tuk
la
ng
a
nli
g
i 
Tomatdoshlar: 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Pomidor 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Qalampir 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Baqlajon 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Seldereysimonlar: 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Sabzi 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Petrushka 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Selderey 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Ukrop 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

255 
Pasternak 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
4- Amaliy mashg‘ulot
Himoyalangan yer inshoatlarining turlari va ularni tuzilishi.
 
Topshiriqdan maqsad
. O‘zbekistonda keng tarqalgan ilitilgan yer turlari bilan 
tanishish, ularni birini ikkinchisidan ajrata bilishni o‘rganish, ilitilgan yer turlari 
klassifikatsiyasini o‘zlashtirish, arkasimon (yarim yoysimon) sinchli kichik hajmli 
tonnel tipidagi plyonkali qurilmalar tuzilishini chizish. 
Uslubiy ko‘rsatmalar.
Mashg‘ulot kollejga yaqin joylashgan, ilitilgan yer 
turlari mavjud bo‘lgan, shu jumladan kichik hajmli plyonkali tonnel tipidagi 
qurilmasi bo‘lgan fermer yoki o‘quv xo‘jaliklarida o‘tkazilishi maqsadga 
muvofiqdir. Agar bunday imkoniyat bo‘lmasa, mashg‘ulot himoyalangan yer 
sabzavotchiligi xonasida maketlar, plakatlar, diafilmlar, kompyuter tasvirlari va 
boshqa o‘quv- uslubiy qo‘llanmalardan foydalanib o‘tkaziladi. 
Mashg‘ulotlar ilitilgan yerlarning haqiqiy turlari ustida o‘tkazilsa ularning katta- 
kichikligini o‘lchash bilan, soni esa hisoblash yo‘li bilan aniqlanadi. 
Mashg‘ulot o‘tkazilayotganida o‘quvchilar 3-5 kishidan iborat zvenolarga 
bo‘linadi. Zvenolar bir guruhga mansub bo‘lgan ilitilgan yer turi ustida ishlaydilar. 
Ma’lum guruhdagi ilitilgan yer turi bilan tanishib, -rasmini chizib bo‘lganidan 
so‘ng, zvenolar boshqa turidagi ilitilgan yerlarga o‘tadilar. 
Ishni bajarish tartibi.
O‘quvchilar nazariy kursdan olgan bilimlari ma’lumotli 
(spravochnik) adabiyotlardan foydalanib va ilitilgan yer turlarining haqiqiy yoki 
ularni maketlarini ko‘rib, ular o‘zlarining ish daftarlarida quyidagi savollarga javob 
beradilar: 
1.
Parnik va ilitilgan yerlarda qanday umumiylik va farqlanadigan belgilari 
bor? 
2.
Ilitilgan yer turlari klassifikatsiyasi qanday? 
3.
Isitiladigan usti yopilmagan ilitilgan yer turlarini va nur o‘tkazadigan 
individual yopqichlarni qaysilarini bilasiz? 
4.
Sinchsiz tonnelli qurilmalar qanday bo‘ladi? 
5.
Sinchli chodirsimon yopqich arkasimondan (tonnelsimon) nimasi bilan farq 
qiladi? 
Har bir o‘quvchi bu savollarga javob berganidan so‘ng o‘z ish daftariga 
quyidagi ilitilgan yer turlarining o‘lchamlarini ko‘rsatib -rasmini chizadi: 1) 
sinchsiz o‘rkach ko‘rinishidagi qurilma, kundalang kesimi; 2) sovuq yoki iliq 
ko‘chatxona (kundalang kesimi); 3) kichik hajmli arkasimon sinchli plyonkali 
tonnel qurilma (bo‘yi va kundalang kesimi). 
O‘quvchilar ilitilgan yerlarning ayrim turlari -rasmini chizib bo‘lganlaridan 
so‘ng kichik hajmli plyonkali tonnel qurilmaning quyidagi shaklda tavsifini 
tuzadilar (14-jadval). 
5-jadval.
 

---

256 
Vaqtinchali kichik hajmli plyonkali tonnel Qurilmaning tavsifi 
№
Ko‘rsatkich
Tavsifi
1.
Tonnel balandligi, 
sm
2.
Qurilma asosining kengligi, 
sm
3.
Qurilma uzunligi, 
m
4.
Tayanch yoylari orasidagi masofa, 
sm
5.
Mahkamlovchi yoylar orasidagi masofa, sm
6.
Kanop ip qatorlari soni, 
dona
7.
Plyonka eni, 
sm
8.
Plyonka qalinligi, 
mm
9.
Yoy uchun foydalanadigan sim diametri, 
mm
10.
1 
ga
ga sarflanadi:
11.
sim, 
kg
(m)
12.
plyonka, 
kg
13.
kanop ip
,kg
14.
Etishtiriladigan ekin
15.
Tonnel ichidagi o‘simliklar qatori soni
16.
Qatorlar va qatordagi o‘simliklar orasidagi masofa, 
sm
17
. 
Tonnellar orasidagi yo‘lak kengligi, 
m
O‘quvchilar materiallarga bo‘lgan talabni hisoblab aniqlaydilar yoki Ma’lumotli 
(spravochnik) dan oladilar. O‘quvchi ko‘rsatilgan savollarni barchasiga javob 
bergan bo‘lsa, tonnel qurilmasining har xil turlarini rasmini chizib va 
xarakteristikasini yozib bersa, ish ajarilgan deb hisoblanadi.