Toshkent davlat agrar universiteti samarqand filiali

1.2-jadval

Ko‘milgan g‘o‘zapoyalarning g‘o‘za rivoji va hosildorligiga ta’siri

Mineral o‘g‘it berish muddati va miqdori				Paxta hosildorligi, s/ga
SHudgorlashbilan		SHonalash davrida	Gullash davrida	g‘o‘zapoyasiz		g‘o‘zapoya maydalanib (4t/ga) ko‘milganida		g‘o‘zapoya maydalanmasdan (4t/ga) ko‘milganida
				jami	sovuq tushgu ncha	jami	sovuq tushguncha	jami	sovuq tushgunch a
N	P
-	-	-	-	30,8	27,9	33,9	29,9	31,2	27,2
40	-	40	40	42,7	37,5	44,8	39,5	-	-
-	-	40	40	41,0	36,1	41,8	37,3	-	-
40	40	40	40	43,5	38,8	45,4	39,8	42,5	37,5
40	40	40	40	45,8	40,3	49,2	42,7	-	-

☼ - parvarishlash davrida barcha hollarda ammiakli selitra berilgan.
1.2-jadval tahliliga ko‘ra, mineral o‘g‘it va maydalangan g‘o‘zapoyalar ko‘milganda, tajriba ko‘rsatgichlari yuqori bo‘lgan.
G‘o‘zapoyalarni ko‘mishning ijobiy tomonlaridan biri, harakatlanuv- chanlik qobiliyatli shaklga o‘tgan azot va fosforlarning asosiy g‘o‘zapoya joylashgan qatlamdan pastga tushish yoki yuqoriga ko‘tarilishlarini cheklab qo‘yadi. Bu holat tuproqning yuza quruq qatlamiga azot nitratlarini ko‘tarilishini kamaytirib, aynan g‘o‘za ildiz tizimi tarqalgan qatlamda ozuqa elementlari miqdorini ko‘paytiradi.
E.A. YAsheva ko‘milgan g‘o‘zapoyaning chirish jarayonini tezlashtirish uchun bo‘lakcha uzunligini aniqlash va shunga mos ravishda maydalash mashinalarining agrotexnik talablarini shakllantirgan [24-29]. Tajribalarda g‘o‘zapoyalar oldin laboratoriya sharoitida 5, 10, 15, 20 sm uzunlikdagi bo‘lakchalarga bo‘lib olingan. Birinchi variantda qadami 1,0 sm bo‘lgan shesternyada maydalangan bo‘lsa, ikkinchi variantda sirti silliq bo‘lgan metall valiklar orasidan ezib o‘tkazilgan. Bunda uzunligi 5, 10, 15, 20 sm bo‘lib ko‘milgan g‘o‘zapoya bo‘laklari oradan bir oy vaqt o‘tgach ochib tekshirilganda, ularning chirish foizi mos holda 32,9; 21,8; 22,4; ni tashkil etgan. Ko‘rinib turibdiki, g‘o‘zapoya bo‘laklarining uzunligi 5 sm gacha bo‘lganda uning chirish jadalligi eng katta bo‘lgan.
Qo‘shimcha mexanik ta’sirda bo‘lgan, ayniqsa shesternya orasidan o‘tkazilgan, g‘o‘zapoya bo‘laklarining chirishi jadallashgan. Bunda g‘o‘zapoya bo‘laklarining mexanik mustahkamligi 0,125-0,145 N/mm² tashkil etganligi, ya’ni butun holatdagi g‘o‘zapoya bilan solishtirganda uning qiymati 1,5-2,0 marta kamayganligi ko‘rsatish mumkin. G‘o‘zapoya qobig‘ini ajratib olish uning chirish jarayonini sekinlashtirgan.
G‘o‘zapoya ko‘milgan maydonlardagi tuproqning solishtirma og‘irligi uch yil o‘tgandan keyin 30-40% ga kamayganligi aniqlangan [24-29].
YUqoridagi tadqiqot natijalarining tahlili asosida g‘o‘zapoyalarni aynan chigit ekiladigan qator tagiga joylashtirish masalasi ko‘tarilmaganligini o‘tkazilgan tadqiqotlarning kamchiliklaridan biri
sifatida ko‘rsatish mumkin. CHunki, har bir gektar maydonga yoppasiga o‘rtacha 3,5 t g‘o‘zapoya sochilsa, 1m² yuzaga 350 gr mos keladi. SHu miqdordagi g‘o‘zapoya tasma ko‘rinishida pushta tagiga 0,15 m kenglikda joylashtirilsa, 1m² yuzaga 2,0-2,5 kg mos kelgan bo‘ladi [24-29].