Toshkent davlat agrar universiteti. O. A. Ostonov

rejim 
20- 
villaming 
oxiri 
30-  yillarning  boshlarida  to'liq  qaror  topdi.  Totalitar  rejimning  mazmun -
mohiyati, belgilari quyidagilardan iborat:
 
*  ko'ppartiyaviylik  tugatildi,  bitta  partiya  (VKP(b))  butun  mamlakatda  yagona 
hukmron  partiyaga  aylandi.  uning  qarorlari.  ko‟rsaimalari  barcha  hokimiyat  organlari 
tomonidan so'zsiz bajarilishi majburiy bo'ldi;
 
*  davlat  boshqaruvi  markazdan,  diktator  tomonidan  ma'muriy-buymqbozlik  tarzida 
amalga oshirildi, mahalliy hokimiyat organlari amalda qo'g'irchoq bo'lib 
qoldi;
 
*  ijtimoiy  munosabatlar  siyosiy,  iqtisodiy,  mafkuravjy,  jismoniy  zo'rovonlik  asosida 
tartibga  solindi,  xususiy  mulkni  milliylashtirish  orqali  shaxsning  iqtisodiy  erkiniigi 
tugatildi, rejali iqtisodiyot qaror topdi;
 

---

*  oshkoralik, turli xil fikr bildirish, inuxolifatchiSik harakatlari qat'iyan man etildi;
 
•  ommaviy  axborot  vositalari,  ta‟lim  tizimi,.  ijodiy  uyushmalar  orqali  targ'ibot 
tashviqot ishlari  kuchaytirilib,  aholi  rasmiy  (kommunistik)  mafkura nuqtayi  nazardan qayta 
ishlandi, ular ongiga mafkuraviy aqidalar singdirildi;
 
•  siyosiy qatag‟on shaxsning ongi va xatti-harakatlarini nazorat ostiga olish, mavjud 
tuzumga nisbatan xayrixohlik, sodiqlik, qo‟llab-quvvatlash tuyg‟usini singdirishning asosiy 
vositasiga aylandi;
 
* 
rasmiy  mafkuraga  mos  bo‟lmagan  barcha  nashriy  mahsulotlami  yo'q  qilishga, 
intellektual va ijodiy faoliyatni bo'g'ishga yo‟naltirilgan senzura organi faoliyat yuritdi; 
- 
.  •  siyosiy  qatag'onni  amalga  oshirish  uchun  maxsus  hokimiyat  organlari.  mehnat  va 
axloq  tuzatish  lagerlari  tarmog‟i  tuzildi  va  faoliyat  yuritdi.  birga  ishlovchi,  qo'ni -
qo'shnitardan kuzatuvchi. ig‟vogar-chaqimchilar yoilandi, aholi qo'rquv ostiga olindi. 
Respublika  huquqlarining  cheklanishi  Mamlakatda  totalitar  tizimning  qaror  topishi, 
shubhasiz,  milliy  sovet  respubiikalari  hayotiga  ham  daxl  qilib,  ularning  butun  inon  - 
ixtiyorini  Ittifoq  davlati  tasarrufiga  bog'lab  qo' ydi.  Bu  O'zbekiston  timsolida  ham  yaqqol 
ko‟zga  tashlandi.  Awalo.  respublika  hokimiyati  boshqaruvining  hamma  bo'g'inlari  to'liq 
ravishda,  SSR  ittifoqi  organlariga  bo'ysun-  dirildi.  Shuningdek.  bu  yerdagi  yagona  rahbar 
tashkilot  -O'zbekiston  kompartiyasi  ham  VKP(b)  ning  viloyat  bo'limi  maqomida  faoliyat 
yuritardi.  Binobarin,  hukmron  partiya  va  uning  Markazqo'mi  qabul  qiladigan  har  qanday 
qaroru  farmoyishlar,  rahbariyat  ko'rsatmalari  respublika  partiya  tashkilotlari  tomonidan 
bajarilishi majburiy va shart edi.
 
Respublikaning  kasaba  uyushmalari,  yoshlar  tashkiloti  (komsomol)  va  boshqa  jamoat 
tashkilotlari  ham  Markazning  shu  xiklagi  tashkilotlari  andozasiga  ko'ra  tuzilgan  bo'lib, 
ularga  to'liq  bo‟ysungan  holda  faoliyat  yuritardi.  Shu  bilan  birga,  bu  tashkilotlam ing 
barchasi  kompartiya  yetakchiligida,  uning  siyosiy  -  g'oyaviy  ta'sirida  bo‟lib,  o‟z 
a‟zolarining  ongi.  tafakkurini  shu  pattiyaning  mafkurasi,  g'oyasi  ruhida  shakllantirib, 
tarbiyalab  borishlari  kerak  edi,  Negaki,  mustabid  tuzum  sharoyitida  jamiyat  a'zol arini 
boshqaeha ruhda tarbiyalash to'g'risida gap bo'lishi mumkin emasdi.
 
Stalincha ma‟muriy - buyruqbozlik tuzimi ko‟zga ko‟rinarli va ko'zga ko‟rinmas ming 
xil qizil iplar biian O‟zbekistonni o'z domiga ilintirib, uning amaldagi rasmiy mustaqilligini 
yo‟qqa  chiqargan  edi.  Uning  mahalliy  rahbariyati  respublikaning  iqtisodiy,  xo'jalik, 
madaniy-ma‟naviy  hayotiga  oid  biror  bir  masala,  muammoni  mustaqil  hal  etishga  haq -
huquqli  emas  edi.  Buning  uchun,  awalo,  Markazning  roziligini  olish  talab  etilardi. 
O‟zbekiston  mustaqilligining  nechog‟li  rasmiy  va  yuzaki  mazmunga  ega  bo'lganligi  uning 
yuksak  qonuniy  hujjatlarida  ham  o'z  aksini  topgan  edi.  Jumladan,  O'zbekistonning  1937 - 
yilda  qabul  qilingan  Konstitutsiyasi  ham  mohiyat  e'tibori  bilan  asosan,  1936 -  yil  5- 
dekabrda  kuchga  kirgan  SSSR  Konstitut-sivasining  aynan  nusxasi  edi.  Unda  respublika 
mustaqiliigi, fuqaro-
 

---

lari  ning  huquq-  erkinliklari  aksini  topsa-da,  biroq  ular  amaliyotda  nechog'li  soxla.  qtirucj 
safsatalar bo'lib chiqqanligi hummaga ayort.