Toshkent davlat agrar universiteti «kelishildi»

Gerbitsidlar qo’llaganda sanitariya geginya qoidalariga rioya qilish
Gerbitsidlarning qo’llashda quydagilarga amal qilsih kerak: preparat eritmasini shamolning tezligi sekundiga qarab 5 6 metrgacha bo’lganda purkash tavsiya etiladi. Chunki shamol gerbitsidning ta’sir kuchini kamaytirishi ya’ni shamolda sepilgan gerbitsid uchub ketishi mumkun.Bundan tashqari tajriba qo’yilgan dalaning yaqinida asal arichilarnig uyalari bo’lsa ularni gerbitsid purkalgandan 4-5 kun avval ogohlantirib qo’yish kerak.
Tuproqning yuza qismini muzlatadigan yengil sovuqda , shuningdek havo harorati 25 c dan oshganda ish eritmasini purkash mumkun emas. Aynan o’sha preparatdan takroran foydalanishga ham ruhsat etilmasligi kerak. Preparat eritmasi purkalgandan so’ng kamida 4-5 soatdan kiyi yog’gan yomg’ir ta’sir qilmaydi.
Zararlanishdan dastlabki yordam. Gerbitsidni purkayotganda inson zararlansa, nafas olishning qiyinlashishi, peshobni ushlolmaslik, muskullarining tortishishi kabi alomatlar sezilgandanoq jabrlanuvchini tezlik bilan preparat tarqalgan joydan chetga o’tqazib ustidagi maxsus kiyimlarni yechib dastlabki yordam ko’rsatish lozim.
10 adabiyot. TAVSIYANOMA. Intensiv bog’ va tokzorlarda begona o’tlarga qarshi kurash.Muhitdinov B.N. Yusupov A.X. M.N.Turdiyeva. Toshkent 2018-yil 13-17 betlar.


Tadqiqod natijalarida g’o’zada eng ko’p uchraydigan begona o’tlar tur, miqdorlari va ularning zararlanish darajasi.
Begona o’tlar urug’larining unib chiqish qobilyati yuqori va madaniy ekinlarga nisbatan tez rivojlanadi. Rivojlangan begona o’tlar tuproqdagi namlik va ozuqaga sherik bo’ladi hamda asosiy ekinka ko’lanka berib uni siqib quyadi. Bundan tashqari ariq bo’yidagi, yul chetidagi va ariqlar uvotlaridagi begona o’tlar qishloq xo’jalik zararkunandalari va kasalliklarning qishlashi, ko’payishi va rivojlanishi uchun asosiy manbaa hisoblanadi.
G’o’zada eng ko’p uchraydigan begona o’tlar tasnifi.
Hozirgi vaqtda 209 turdagi begona o’tlarning 57 % ni bir yillik va 43%ni ko’p yillik begona o’tlar tashkil qiladi.Shulardan 80 turdagi begona o’tlar xavfli hisoblansa,129 turi nisbatan xavflidir.Shuningdek begona o’tlarning yildan –yilga keng tarqalib madaniy o’simliklarning hosildorligiga jiddiy zarar keltirmoqda, don dukkakli ekinlarda 13,4 foizga, g’allazorlarda 10 foizga,g’o’zada 7,5 foizga pasayishiga olib kelmoqda. Shuni inobatga olgan holda begona o’tlarga qarshi kurashishda mexanik, agrotexnik ,biologik va boshqa tadbirlarni o’z vaqtida o’tkazish bilan bir qatorda kimyoviy vositalar, ayniqsa gerbisidlardan foydalanish muhim ahamiyatga ega.
Respublikamizning sug’oriladigan yerlarida keng tarqalgan o’tloqi bo’z tuproqlar mayin, donador,begona o’tlar bilan ifloslanmagan bo’lsa kuzgi bug’doy o’sib rivojlanishi va hosilor bo’lishi uchun qulay hisoblanadi. Bunday holatlarda tuproqlarda chirindi va azotga kam bo’lsa ham ulara mikrobiologik jarayonlar juda jadal utib, o’simliklar oson o’zlashtirilishi mumkun bo’lgan madanli moddalarning harakatchan shakillarini hosil qiladi.Tajriba mayonidagi yerlarda tarqalgan o’tloqi buz tuproqlar xam kuzgi bug’doydan mo’l hosil yetishtirish uchun juda qulay.Olabuta, eshakshura,yulduzo’t, qo’ytikan,paxtatikan,yovvoyi gultojixo’roz, dala qandalasi,yovvoyi suli, qo’ypechak, ituzim,sariq paxtatikan,va boshqa begona o’tlar sug’oriladigan dalalarda ko’p uchraydi.Madaniy dala ekinlariga nisbatan begona o’tlar mahalliy sharoitga yaxshi moslashgan bo’lib suv, ozuqa moddalar, yorug’likni yaxshi o’zlashtiradi.Begona o’tlar bilan ifloslangan joylarda don hosili va sifati,keskin pasayadi. Yovvoyi gultojixo’roz,shura, shamak va boshqa begona o’tlar 1m maydonda 50 dona bo’lsa, 1 gektaridan o’rtacha 30-70 kg azot, 10-15 kg fosfor, 50-70 kg kaliiy o’zlashtiradi. Ozuqa elementlarning bu miqdori 15-17 S/ga don shakillantirish uchun yetarlidir.Sug’orilganda yetarli madaniy o’g’itlarning samaradorligini, foyalanish koeffsentini 30-40% begona o’tlar kamaytirmoqda.Dukkakli don ekinlarida eng ko’p uchraydigan ko’p yillik paxta tikan yoki llatatikan har bir gektar yerdan 140 kg azot, 120 kg azot, 120 kg fosfor,va 30 kg kaliiyni o’zlashtirib ketadi.