Toshkent davlat agrar universiteti botanikadan laboratoriya

Endospermli urug‘ning tuzilishi.
 Boshoqdoshlar oilasiga mansub 
o‘simliklardan, bug‘doy, arpa, sholi donlari kraxmal, ko‘p bo‘lgan endospermli 
urug‘larga kiradi. Bu urug‘lar tashqi pardasimon kobiq, endosperm va murtakdan 
iborat bo‘ladi. 
Endosperm donning ko‘p qismini egallaydi, u yupqa tsellyuloza qobiqli va 
ichki moddasi quyuq, parenxima hujayralarining bir-biriga zich birikishidan hosil 
bo‘lgan to‘qimadir. Endosperm hujayralarida to‘planadigan zahira oziq moddalar, 
asosan kraxmal va qisman oqsillardir. 
Don unayotgan vaqtda qalqonchaning hujayralari zo‘r berib bo‘lina 
boshlaydi va endosperm massasi ichiga kirib,uning zahira oziq moddalarini 
olib,o‘sayotgan murtakka beradi. 
Boshlang‘ich ildizcha kurtakchaning qarama-qarshisida bo‘ladi va u mur-
takning uchi alohida ildiz qinchasi bilan himoyalangan bosh ildizchasi hisoblanadi. 
Don o‘sa boshlaganda bosh ildizcha urug‘ning tashqi pardasini yirtadi va shu vaq-
tning o‘zida uning asosidan yon ildizchalar chiqa boshlaydi. Shuning uchun don 
o‘sayotganda undan bitta o‘rniga birdaniga bir nechta yon ildizlar chiqadi. Asosiy 
ildiz tez orada qurib qoladi. Yon ildizchalarning rivojlanishi bilan bir vaqtda bosh-
lang‘ich poyacha ham o‘sa boshlaydi. Bunda birinchi bargning o‘tkir uchli qal-
poqchasi urug‘ning qobig‘ini yorib, tashqariga chiqadi va bir qancha vaqtdan keyin 
tuproq yuzasida ko‘rinadi.