Toshkent davlat agrar universiteti botanikadan laboratoriya

 
 
 
ASOSIY TO‘QIMALAR; 
 
UMUMIY TUShUNShA.
 Asosiy to‘qima parenxima hujayralaridan iborat 
bo‘lib, hujayra shakli ko‘p qirrali, sharsimon, dumaloq sal cho‘zinchoqroq bo‘ladi, 
o‘tkir uchlisi bo‘lmaydi. Hujayra po‘sti tsellyulozadan iborat. Asosiy parenxima 
hujayralari tirik, ichida protoplast, plastidalar va zapas oziq moddalar bor. Paren-
xima hujayralari orasida havo yo‘liga aylangan bo‘shliq ko‘p bo‘ladi. Hujayralara-
ro bo‘shliqning vazifasi hujayrada havo  almashinishini engillashtirishdir. Boshqa 
barcha to‘qimalar orasidagi bo‘shliqni to‘ldirib turadigan asosiy parenximada 

---

 35
quyidagi hodisalar ro‘y beradi: bargning o‘zlashtiruvchi parenximasida organik 
moddalarni hosil qiluvchi fotosintez hodisasi; ildiz, tuganak, poya va mevalarning 
g‘amlovchi to‘qimasida zapas oziq moddalarning yig‘ish va saqlash asosiy to‘qima 
bo‘ladi. Suv to‘plovchi to‘qimada suvning g‘amlanish hodisasi (sukkulent 
o‘simliklarda semizo‘t, kaktus va boshqalarda) amalga oshadi. Shiqaruv joylari 
ham asosiy to‘qima parenximadan iborat bo‘lib, smola, elim, efir moyi, shira va 
boshqa moddalar bilan to‘liq bo‘ladi. Asosiy to‘qimaning o‘lik hujayralari suv, 
havo bilan to‘lgan bo‘ladi. Asosiy to‘qimaga po‘stloq parenximasi, lub parenxi-
masi, yog‘och parenximasi, xlorenxima, so‘ruvchi, g‘amlovchi, suv g‘amlovchi va 
aerenximalar kiradi. 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 36
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 37
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
10-rasm:Apical meristema osish konusi yuqorogi boshlangich  
Hosil qiluvchi tokima: A- kurtakning uzunasiga kesimi 
Б
-osish konusi 
B-meristema hujairalari 
Г
-shakillangan hujayra 
1-osish konusi,2- boshlangich barg,3-qultiq kurtaklar 
 
 

---

 38
 
 
 
 
 
 
 
11-rasm Barg epidermasi 
A-gulsapsar epidermasining kondalang kesigi 
Б
-makkajohori epidermasining kondalang kesigi 
1-ogizcha hujayrasi 2- yon epiderma hujayralar 
3-teshikcha, 4-havo saglovchi boshiq 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 39
 
 
 
12-rasm:Periderma-ikkilamchi qoplovchi tukima(marjon darxt-buzina) 
A-chechevichka,yasmiqcha B-peridermaning tuzilishi:1-pukak-filema, 
2-fellogen,3-felloderma, 4-epiderma 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 40
 
 
 
 
 
 
13-rasm Tutda pustloqning ikkilamchi tuqimasi 
1-pukak, 2-pustloq parenximasi,3-toshli hujayra,4-lub tolasi,5-druzlar