Toshkent davlat agrar universiteti botanikadan laboratoriya

MAKKAJO‘XORI POYaSINING YoPIQ BOG‘LAMINI O‘RGANISh. 

---

 45
 
ISh TARTIBI
: Makkajo‘xori poyasini bo‘yiga kesib preparat tayyorlab 
olamiz. Makkajo‘xori poyasidan tayyorlangan preparatni mikroskopni kichik 
ob'ektivida keyin esa katta ob'ektiviga o‘tkazib ko‘ramiz. Uning asosiy parenxima 
hujayralari oraliqlarida esa bir qancha yopiq bog‘lam borligini ko‘ramiz. 
O‘tkazuvchi bog‘lam po‘sti qalin bo‘lib, unda ikkita yirik teshikli nay ko‘rinib tu-
radi. Bu naylar orasida yupqa po‘stli, tsitoplazmalari ko‘p bo‘lgan parenxima hu-
jayralari va diametri kichikroq ko‘rinishga ega bo‘lgan, spiralsimon va xalqasimon 
bir nechta naylar borligi ko‘rinadi. Bularning hammasi ksilema elementlaridir. Ksi-
lema bilan floema tutashgan joyida, kambiy xalkasi bo‘lmaydi. Floema tarkibida 
plastinka shaklidagi to‘rsimon to‘siqchali naychalar bo‘lib, bularga tsitoplazma bi-
lan to‘lgan yo‘ldosh hujayralar kelib tutashadi. Ichida zahira moddalari bo‘lgan 
parenxima hujayralari ham floemaga kiradi. Makkajo‘xorining lub to‘qimalarida 
lub tolalari bo‘lmaydi. Ksilema va floemani po‘sti qalin bo‘lgan mexanik to‘qima 
sklerenxima o‘rab turadi. 
Makkajo‘xorining mikroskopda ko‘ringan yopiq o‘tkazuvchi bog‘lami 
daftarga chizib olinadi nomlari yoziladi.  
Qovoq poyasidagi bikkolaterial bog‘lamni o‘rganish. 
Qovoq poyasidan yupqa kesib olib, buyum oynasidagi suv tomchisiga 
qo‘yamiz va qoplag‘ich oyna bilan ustidan yopamiz bu tayyorlangan preparatni, 
mikroskopning kichik ob'ektivida ko‘ramiz. Qovoq poyasida bikkollaterial 
bog‘lam ikki qator bo‘lib joylashadi, ichkisi yirik, tashqisi mayda bo‘ladi. Biz 
mikroskopda tashqi mayda bog‘lamni va elaksimon floema naylarini ko‘rishimiz 
mumkin. 
Ksilema tarkibiga hujayra po‘sti har xil qalinlikda bo‘lgan spiralsimon 
to‘rsimon, xalqasimon va suv naylari kiradi. 
Naylar atrofida va spiralda hujayra po‘sti qalinlashgan yog‘ochlik tolalari 
joylashadi. Ochiq bog‘lamda lub bilan yog‘ochlik orasida kambiy joylashadi. 
Kambiy ichkariga yog‘ochlik hujayralarini tashqi tomonga lub hujayralarini hosil 
qiladi. Yo‘g‘onlashish yog‘ochlik va lubni ko‘payishi hisobiga bo‘ladi. Kambiydan 
paydo bo‘lgan bu yangi elementlar ikkilamchi lub va ikkilamchi yog‘ochlikka 
aylanadi. Bunday o‘tkazuvchi bog‘lam ochiq bog‘lam deyiladi. 
Qovoq poyasidagi o‘tkazuvchi bog‘lamni mikroskopda ko‘rinishi rasmi 
chiziladi va nomlari yozib qo‘yiladi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 46
 
 
 
 
14-rasm:Kollenxima 
A-kichik ob'ektivdagi ko^rinishi,
Б
-katta ob'ektivdagi korinishi 
 
 
 
 

---

 47
 
 
15-rasm:Sklerenxima va yogochli tola: 
A-
Б
-kondalang kesimi ,B- boyiga kesimi 
1-hujayra pusti,2-sodda teshikcha,plazmadesma,3-hujayra boshligi 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 48
 
 
 
16-rasm: Nok mevasi etidan olingan toshsimon hujayralar 
A- nok mevasi,
Б
-sklereid gruppasi 
B-kattalashtirilgan sklereidlar: 1-shirali parenxima hujayra 
2-hujayra pusti, 3-3-4-sodda teshikcha,5-hujayra boshligi 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 49
 
 
 
17=rasm: Nay tuqimalarining turi(qovoqda) 
A-nuqtachali  
Б
-torsimon,B-spiralsimon 
Г
-halqasimon 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 50
 
 
18-rasm: Otkazuvchilar: 
A- narvonsimon nay 
Б
-qaragay traxeida 
1-halqali teshikcha 
 
 
 
 

---

 51
 
 
 
19-rasm: Kovoqpoya otkazuvchi boglamning bir bulagi: 
1-elaksimon nay,2-elaksimon tusiq,3- yuldosh hujayra,4-kambiy 
5-torsimon teshikli nay 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 52
 
20-rasm: Makkajoxori otkazuvchi boglamning kondalang kesimi: 
1-asosiy parenxima,2-yogochli sclerenxima, 3-elaksimon hujayra 
4-yuldosh hujaylar, 5-yogochli parenxima,6-torsimon nay, 
7-spiral nay,8-xalqali nay,9-boshliq 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 53
 
 
21-rasm: Qovoq poyasidagi otkazuvchi  boglamning kondalang kesimi: 
1-parenxima,2-sirtqi lub,3-kambiy,4-ikkilamchi yogochlik, 
5-birlamchi yogochlik,6-ichki lub,7-elaksimon nay