Toshkent davlat agrar universiteti botanikadan laboratoriya

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
8
1-MAVZU: MIKROSKOPNING TUZILIShI. MIKROSKOPDAN FOYDA-
LANISh QOIDALARI VA PR
Е
PARAT TAYYoRLASh
. 
 
MAVZUNING MAQSADI
. Mikroskopning qismlari bilan tanishtirish. 
Mikroskop bilan ishlashni va har xil preparatlar tayyorlash qoidalarini o‘rgatish. 
K
Е
RAKLI JIHOZLAR:
 mikroskop, buyum va qoplag‘ich oynalar, us-
tara, chyotka, pipetka, preparoval nina, suv, yod, glitserin, spirt, toluol, ksilol, fil'tr 
qog‘oz, bal'zam, oddiy qog‘oz, pintset, har xil rangli qog‘ozlar, fiksatsiyalangan 
ildiz, poya, barg yoki o‘simlik bo‘laklari. 
UMUMIY TUShUNShA.
 Mikroskop buyumlarni bir necha yuz ming 
martagacha kattalashtirib ko‘rsatadi. Mikroskopning optik qismi eng asosiy 
qismlardan hisoblanib u ko‘rish nayi (tubus) dan iborat, tubusning yuqori qismida 
okulyar, tagida ob'ektiv joylashgan. 
Shtativ
: Shtativ to‘g‘ri yoki egri kolonkadan iborat. Shtativda revol'ver,  
mikrovint, makrovint,buyum stolchasi, diafragma, dasta va oyna bo‘ladi. 
Ob'ektiv
: Mikroskopning buyumni kattalashtirib ko‘rsatadigan qismi 
ob'ektividir. Ob'ektiv odatda 2 yoki 4 ta bo‘lib, buyumni kattalashtirib va teskari 
qilib okulyarga tushiradi. 
Okulyar:
 Okulyar yig‘ish va ko‘rish linzasidan iborat. Ko‘rish linzasi 
qancha kichik bo‘lsa, okulyar buyumni shuncha katta ko‘rsatadi. Okulyar va ob'ek-
tivda buyumni katta qilib ko‘rsatish darajasi sonlar bilan ko‘rsatilgan. Ob'ektiv bi-
lan okulyardagi sonlar bir-biriga ko‘paytirilsa buyumni necha marotaba katta-
lashtirib ko‘rsatilganligi kelib chiqadi. 
Ko‘rish nayi
. Ko‘rish nayi dastaga biriktirilgan bo‘lib tagiga  revol'ver joy-
lashtirilgan. Revolver ob'ektivini harakatga keltirish uchun ishlatiladi. Makrovintni 
burash bilan ko‘rish nayini yuqoriga ko‘tarib yoki pastga tushirib ob'ektiv bilan 
okulyar o‘rtasidagi fokus masofani to‘g‘rilab olish mumkin. 
Buyum stolchasi
. Buyum stolchasi o‘rtasi teshik bo‘lib, bu teshikdan 
preparatga yorug‘lik tushadi, stolchaning tagida teshikni katta-kichik qilib turadi-
gan diafragma, kondensor, joylashtirilgan. Buyum stolchasining pastki qismiga bir 
tomoni botiq ikkinchi tomoni tekis bo‘lgan ko‘zgu o‘rnatilgan. 
Ko‘zgu
. Ko‘zgu yorug‘likni ob'ektivga to‘g‘rilab, yig‘ib beradi. 
Ko‘zguning tekis tomoni kuchsiz yorug‘lik beradi. Yorug‘lik kuchli tushishi zarur 
bo‘lsa, botiq tomonidan foydalaniladi. Mikroskop stolchasi ustiga ikkita tutqich 
o‘rnatilgan bo‘lib, preparatni ushlab turish uchun ishlatiladi. 
ISh TARTIBI.
 Mikroskop tozaligi tekshiriladi. Mikrosopga yorug‘lik 
tushadigan qilib, dastani ushlagich tomonini o‘ziga qaratib qo‘yiladi, yorug‘likni 
ob'ektivga to‘g‘rilab, stolcha ustiga preparat qo‘yiladi. Makrovintni  burab, ob'ek-
tivni preparatga yaqin tushiriladi va ko‘rish nayidan qarab turib namunani 
ko‘rinish darajasiga moslashtiriladi.   Yorug‘lik kuchli bo‘lsa diafragma teshigini 
kichraytirib yorug‘likni kuchsizlantiramiz. Tasvirni aniq ko‘rish uchun mikrovint-
dan foydalaniladi. Stolchaga qo‘yilgan buyum ravshan ko‘ringandan keyin 
mikroskopni qimirlatmasdan okulyardan qarab turib buyumning tasvirini daftarga 
chizib olamiz. 
 

---

 
9