|
9
https://davaktiv.uz/uz/menu/asosij-funktsijalari
27
3.Davlat korxonalarida zamonaviy korporativ boshqaruv tizimini joriy etish.
Korporativ boshqaruv – ilg`or xorijiy tajriba asosida davlat ishtirokidagi
korxonalarda zamonaviy korporativ boshqaruv shakl va usullarini joriy qilish,
ularni boshqarishda kuzatuv kengashi va aksiyadorlarning rolini tubdan oshirish.
O`zbekiston Respublikasida Davlat ulushiga ega korxonalar soni 2111 tani
tashkil etadi, shulardan 227 tasi AJ, 1075 tasi MCHJ va 809 tasi davlat korxonasi
hisoblanadi. Davlat aktivlarini boshqarish agentligi o‗ziga berilgan davlat
ishtirokidagi korxonalar ustav kapitalidagi davlat aksiyalari paketlari (ulushlari)
bo‗yicha aksiyador (ta‘sischi va ishtirokchi) huquqlarini amalga oshiradi va ilg‗or
xorijiy tajriba asosida davlat ishtirokidagi korxonalarda zamonaviy korporativ
boshqaruv shakl va usullarini joriy qilish, menejment sifatini oshirish, shuningdek,
xo‗jalik jamiyatlarining kuzatuv kengashlaridagi davlat nomidan saylangan
a‘zolari faoliyatini tartibga soluvchi normativ-huquqiy hujjatlar loyihalarini ishlab
chiqadi, kuzatuv kengashi va aksiyadorlarning rolini tubdan oshirish masalalarini
amalga oshiradi. Ustav fondida davlat ulushi bo‗lgan xo‗jalik jamiyatlarining
moliya-xo‗jalik faoliyati natijalari yuzasidan ijro etuvchi organlarning aksiyadorlar
oldidagi javobgarligini kuchaytirishga yo‗naltirilgan korporativ boshqaruv tizimini
yanada takomillashtirish chora-tadbirlarini ko‗radi. Xo‗jalik jamiyatlarining
kuzatuv kengashlaridagi davlat nomidan saylanadigan a‘zolariga malakaviy
talablarni belgilaydi. Ustav kapitalida davlat ulushi bo‗lgan xo‗jalik jamiyatlari
kuzatuv kengashi tarkibiga mustaqil a‘zolarni kiritadi. Respublika iqtisodiyoti
uchun strategik ahamiyatga ega davlat ulushi mavjud bo‗lgan xo‗jalik
jamiyatlarining ijro etuvchi organi va kuzatuv kengashining korporativ
boshqaruvning sifatli tizimini joriy etish bo‗yicha hisobotlarini vaqti-vaqti bilan
eshitishni tashkil etadi. Korporativ boshqarish tizimini takomillashtirish va xo‗jalik
jamiyatlarida davlat ulushini boshqarish samaradorligini oshirishga yo‗naltirilgan
tadbirlar bo‗yicha takliflar tayyorlaydi, ushbu yo‗nalishda xorijiy, xalqaro
institutlar va kompaniyalar bilan samarali ishlashni tashkil etadi.
28
Davlat ishtirokidagi korxonalar ijro organlari faoliyatining shaffofligini,
samaradorligini, rentabelligini baholash va korxonalarga xorijiy investorlarni jalb
qilish maqsadida, boshqarma, davlat ishtirokidagi korxonalarda faoliyat
samaradorligini baholash mezonlarining joriy etilishini ta‘minlash hamda
samaradorligining muhim ko‗rsatkichlari monitoringini yuritish hamda monitoring
natijalari asosida, noto‗g‗ri ishlab chiqilgan ko‗rsatkichlari aniqlangan taqdirda
korxonaga xabarnoma yuboradi. SMKning prognoz (maqsadli) ko‗rsatkichlari har
bir chorak uchun korxonaning yillik biznes-rejasida, alohida ilova sifatida aks
ettirilishini va archa SMK bo‗yicha o‗rtacha hisoblangan samaradorlikning
yig‗indi ko‗rsatkichlarini tahlil qilish va ketma-ket ikki chorak mobaynida faoliyati
qoniqarsiz yoki past darajada bo‗lgan korxonalar ijroiya organi a‘zolariga
ustamalar belgilashga, mukofot puli va boshqa moddiy rag‗batlantirishlar to‗lashga
yo‗l qo‗ymaslik, hamda ijro organi rahbari bilan tuzilgan mehnat shartnomasini
bekor qilish tashabbusi bilan chiqadi.
Agentlik, ijroiya organ faoliyati samaradorligining muhim ko‗rsatkichlarini
aniqlash va ularni takomillashtirish bo‗yicha normativ-huquqiy hujjatlar
loyihalarini va davlat ishtirokidagi korxonalar faoliyatining samaradorligi va
shaffofligini taminlash, boshqaruv tuzilmasini optimallashtirishga qaratilgan
rivojlantirish strategiyalarini ishlab chiqishda ishtirok etadi.
Agentlik veb-saytida SMK, samaradorlikning yig‗indi ko‗rsatkichi va
ularning bajarilish foizlari haqidagi yig‗ma ma‘lumotlarning e‘lon qilinishini
ta`minlaydi.
Aksiyadorlik jamiyatlari faoliyati samaradorligini oshirish va korporativ
boshqaruv tizimini takomillashtirish Komissiyasining 2015 yil 31 dekabrda
o‘tkazilgan
yig‘ilishida
(2016
yil
11
fevraldagi
02-02/01-187-son
Bayonnomasi) Korporativ boshqaruv kodeksi tasdiqlangan.
10
Mazkur Kodeksda:
-aksiyadorlik jamiyatlari tomonidan axborot siyosati to‘g‘risida nizom;
10
https://davaktiv.uz/images/files/corporate_upravl/codex_uz.pdf
29
-ichki nazorat to‘g‘risida nizom;
-dividend siyosati to‘g‘risida nizom;
-manfaatlar qarama-qarshiligi vaqtida harakat qilish tartibi to‘g‘risida nizom;
Shuningdek Kodeksni joriy etish talablaridan kelib chiqib, jamiyat Ustaviga
tegishli o‘zgartirishlar kiritish bo‘yicha tavsiyalar nazarda tutilgan. Mazkur
hujjatlar namunaviy xarakterga ega bo‘lib, jamiyat faoliyatini nazorat qilinadigan
yo‘nalishlarining asosiy qismlarini o‘zida aks ettiradi. Shu boisdan, aksiyadorlik
jamiyatlari yuqorida qayd etilgan hujjatlardan foydalanishda, tarmoq faoliyatining
o‘ziga xos xususiyatlaridan kelib chiqib, ularni qayta ko‘rib chiqish, o‘zgartirish va
qo‘shimchalar kiritishi lozim.
Korporativ boshqaruv kodeksi tavsiyalarini amalda
qo‘llash mexanizmlari va tartib-taomillarini ochib berish va rivojlantirish
maqsadida Davlat raqobat qo‘mitasi huzuridagi Xususiylashtirish, raqobat va
korporativ boshqaruvni rivojlantirish muammolarini tadqiq etish markazi
tomonidan korporativ boshqaruvning eng ilg‘or xalqaro amaliyoti asosida
―Korporativ boshqaruv kodeksining ayrim qoidalariga rioya etish bo‗yicha
Metodik tavsiyalar‖ ishlab chiqildi. Korporativ boshqaruv kodeksi tavsiyalariga
rioya etish majburiyatini olgan aksiyadorlik jamiyatlari Kodeksning ayrim
tavsiyalariga sifatli va samarali rioya etishlari uchun ushbu metodik tavsiyalardan
foydalanishlari mumkin.
Agarda yuqorida qayd etilgan hujjatlarning alohida bandlari O‘zbekiston
Respublikasining amaldagi qonunchiligi va/yoki jamiyat ustaviga zid kelgan
taqdirda, ushu bandlar o‘z kuchini yo‘qotadi hamda bu bandlar orqali nazorat
qilinadigan masalalar, tegishli o‘zgartirish kiritilgunga qadar, amaldagi
qonunchilik normalari va jamiyat ustaviga asosan nazorat qilinadi.
30
Do'stlaringiz bilan baham: | 
