Toshkent axbotot texnologiyalari universiteti

1.  Shaxsiy daromad solig’iga tortish tizimini takomillashtirish (rejalashtirilgan chora- 

tadbirlar 1987 yilda tugallangan);  

2.  Korporatsiyalarni daromad solig’iga tortish sohasidagi o’zgarishlar (1987-88 yillar  

mo’ljallangan chora-tadbirlarni tugallash uchun o’tish davri sifatida belgilandi).  

Soliq islohotlari tizimida asosiy voqea moliya ministri N.Louson tomonidan 1988 yil  

martda parlament muhokamasiga qo’yilgan 1988-89 moliya yili uchun to’zilgan davlat byudjeti  

bo’ldi. Moliya ministri fikricha, bu byudjet loyihasi soliq islohotlarining qat’iy dasturini o’zida  

aks ettiradi. N. Louson mamlakatda dunyodagi eng sodda soliq tizimini yaratishni va’da qildi.  

Buyuk Britaniya soliq tizimida amalga oshirilgan islohotlarning asosiy tadbirlari  

quyidagilardan iborat bo’ldi:  

  shaxsiy daromad solig’ining eng past stavkasini 27% dan 20%ga pasaytirish;  

  aholi daromadlarini ko’p tabaqalarga bo’lish va ularga qo’llaniladigan progressiv stavkalarni  

bekor qilish, ilgari amal qilgan shkalalar o’rniga daromad solig’ining faqat 3 stavkasi  

qoldirish: 20, 24 va 40%;  

  er-xotin daromadlarini alohida soliqqa tortishni joriy qilish;  

  shaxsiy soliq stavkalarini sezilarli oshirish, shu bilan birgalikda soliq tizimini  

soddalashtirish. (Bu hali uning eng adolatli bo’lishini bildirmaydi). 

 Ingliz iqtisodchilarining baholashlaricha, soliq islohotlari natijasida o’rta hol britaniyalik 

soliq to’lovchi daromadining soliqlar va ijtimoiy sug’urtaga ajratmalar ko’rinishidagi to’laydigan 

ulushi deyarli o’zgarmaydi, ayni paytda o’rtacha daromadga ega bo’lgan ishchi uchun o’rtacha 

soliq stavkasi 14% dan 16% ga o’sdi. Shu bilan birga daromadlari o’rtacha darajadan 5 marta 

ko’p bo’lgan shaxslar uchun o’rtacha soliq stavkalari 52% dan 35% gacha tushdi. Natijada 

yuqori ish haqi oladigan Britaniyaliklar rivojlangan davlatlar aholisi orasida eng kam soliq  

to’laydigan, kam ish haqi oladiganlari esa aksincha eng ko’p soliq to’laydigan bo’ldilar. 

Shunday qilib, o’rtacha ish haqiga ega bo’lgan, oilali va ikki bolasi bo’lgan shaxs o’z ish  

haqining 34 % ini soliqlar ko’rinishida (ijtimoiy sug’urta ajratmalarini o’z ichiga olgan  

holda) to’laydi, bu ko’rsatkich AQSh da 26% ni tashkil etadi.  

---

5 

 

  Buyuk Britaniyaning zamonaviy soliq tizimi quyidagilarni o’z ichiga oladi: