Toshkent axborot texnologiyalari universiteti televizion texnologiyalari

Rang majmualari (palitralari). 
Tasvirlar oq - qora (faqat oq va qora ranglar asosiga qurilgan), bir xil tusli 
(ya'ni, bir rangning bir necha xil och yoki to’q darajalari) va rangli bo’lishlari 
mumkin.
1-rasm. Photoshop dasturining rang paneli 
Rangli tasvirlar ularning ishlatilish soxasiga qarab turli rang palitralarida 
bo’lishi mumkin. RGB palitrasi komp'yuter monitorlarida ishlatidi, demak undan 
keyinchalik faqat elektron xolatda ko’riladigan fayllarni yaratishda foydalanish 
qulay. RGB - palitra, barcha ranglar uch xil ranglar aralashmasi Red- qizil, Green - 
yashil, Blue- ko’k ranglar qo’shilmasidan yuzaga keladi. Bu ranglarning qo’shilish 
foizlariga qarab turli rang yorqinliklari kelib chiqadi. Demak RGB dagi rang uchta 
rang kanallari aralashmasidan iborat, RGB ning har bir komponenti minimum 0 
dan maksimum 255 gacha bo’lgan qiymatlardan birini olishi mumkin 
(255:255:255 - oq, 0:0:0 - qora). Palitraning boshqa ranglarini rang kanallari 
qiymatini o’zgartirish bilan olish mumkin. RGB palitradagi ranglar juda yorqin va 
ko’zga tashlanuvchan bo’lganligi sababli ulardan Internet sahifalari uchun 
foydalanish qulay. 

---

CMYK - palitra , rangli printerning ishlash prinsipi asosiga qurilgan bo’lib 
(S - cyan, M - magenta, Y - yellow, K - blake ko’k bilan adashtirmaslik uchun 
oxirgi harfi olingan), barcha ranglar to’rt rangning turli foizlarda qo’shilishidan
paydo o’lbadi. Har bir rang kanali 0 dan 100 gacha bo’lgan qiymatlarni olishi 
mumkin (masalan: 30:0:0:0 - xavo rang, 0:0:0:50 - kulrang va x.k.) 
2-rasm. CMYK rang modelining ishlash prinsipi 
CMYK da ranglar nisbatan xira, ammo tabiiyga yaqin bo’lganligi uchun 
undan ko’pincha poligrafi maxsulotlari bilan ishlashda foydalaniladi. Agar tasvir 
RGB rang palitrasida ishlangan bo’lsa chop etishdan oldin printer uni avtomatik 
tarzda CMYK ga o’lbadi, natijada chiqqan tasvir ekrandagidan farq qilishi mumkin. 
Har bir insonning o’zi yoqtirgan rangi bor. Ammo rang tanlashning shunday 
umumiy qoidalari bor-ki, ularni kompozitsiyaning boshqa elementlari bilan mosligi 
eng injiq tomoshabinni xam befarq qoldirmaydi. 
Rangli kompozitsiya garmonalligini yaratish uchun rang harakteristikalarini 
bilish lozim. Bunday harakteristikalar juda ko’p, ammo biz eng zarurlarini ko’rib 
chiqamiz. 
Istalgan rang jilosini tabiiy xususiyatlarini ta'riflovchi rang sxemalaridan biri 
- HSV. 
Rang tusi yoki tiniqligi (Hue, Ton) - rang aylanasining maksimal aniq jiloli 
nuqtasi. 
Rang quyuqligi (Saturation, Naso`hennost') - asosiy rangning xuddi shunday 
nisbatan kulrang rang bilan mutanosibligi. 
Rang yorqinligi (Value, yarkost') - chetki nuqtalar, maksimal qorong’ulik va 
maksimal yoritilganlik orasidagi daraja.