Toshkent axborot texnologiyalari universiteti bitiruv amalyoti

IV. MA'LUMOTLAR BAZASINI LOYIXALASH

4.1. Ma’lumotlarni modellashtirish

Malumotlarni modellashtirishning maqsadi – axborot tizimlarini ishlab chiquvchiga konseptual ma’lumotlar ombori yoki bir nechta mahalliy modeli bilan ta’minlashdir. Keng tarqalgan modellashtirish vositasidan biri bu aloqa mohiyat-aloqa diagrammalari (ERD).
Mohiyat (Entity) – umumiy mohiyat va tavsiflarga ega, ko’p nusxali real yoki abstrakt obyektlardir. Tizimning har qanday obyekti bitta mohiyat bilan taqdim etilishi mumkin. Bunda mohiyat nomi konkret nusxani emas, balki obyektning sinf yoki tipini aks ettirishi kerak.
Aloqa (Relationship) – ko’rib chiqilayotgan predmet sohasidagi ikki mohiyat orasidagi umumlashuv
Aloqa bu – mohiyatlar o’rtasidagi umumlashuv bo’lib, bir mohiyatning nusxasi ikkinchi mohiyatning ixtiyoriy sondagi nusxalari bilan umumlashuvi va aksincha.
Atribut (Attribute) – mohiyatning har qanday tavsifi bo’lib, u ko’rib chiqilayotgan predmet sohani kvalifikatsiya,sinflash,identifikatsiyalash yoki mohiyatni holatini mulohazasi uchun hizmat qiladi. Atribut nusxasi – alohida bir elemening muayyan tavsifi
ERD-diagrammalarini qurishda eng keng tarqalgan usullar Barker va IDEFI usullari hisoblanadi.
IDEFI usuli malumotlar modeli uchun uchinchi normal formada ekvivalent relyatsion model qurish imkonini beradi. IDEFI mukamallashtirish natijasida – IDEFIX, avtomatlashtirishni imkonini beruvchi usul qurilgan. IDEFIX-diagrammalari keng tarqalgan CASE-vositalari qatorida ishlatiladi (Erwin, Design/IDEF)
Birlamchi kalit (primary key) – mohiyat nusxasini identifikatsiyalaydigan atribut yoki atributlar guruxidir. Birlamchi kalitning atributlari diagrammada maxsus belgi bilan belgilanishi shart emas, bu atributlar gorizontal liniyadan tepada joylashgan atributlardir.
Potensial kalit – bu birlamchi kalit o’rniga da’vo etayotgan atribut yoki atributlar yig’indisi
Muqobil kalit – bu birlamchi kalit bo’lmagan potensial kalit
Aloqalar mohiyat qaram yoki qaram emasligini aniqlaydi.

• 
  Xarakterik – qaram sho’ba mohiyat bolib, bitta ota(parent) bilan bog’liq va ota mohiyatini xususiyati haqidagi ma’lumotni o’zida saqlaydi
  
• 
  Assotsiativ – bir necha ota mohiyatlar bilan bog’liq mohiyat. U o’z ichida mohiyatlar aloqalari haqida ma’lumot saqlaydi.
  
• 
  Nomlovchi – xususiyatlarga ega bo’lmagan assotsiativ mohiyat
  
• 
  Turkumiy – meros ierarxiyasi sho’ba mohiyati
  
• 
  ierarxik – mohiyatlarni o’zgacha qoshilishi bo’lib, ular umumiy xususiyatga ega bo’ladilar.