Toshkent Axborot Техnologiya Universiteti «O’zbekiston tarixi» kafedrasi

Stalin vafotidan keyin jamiyatdagi o’zgarishlar (1953 yil mart oyi)

• 1953 yil sentabrdagi plenumida N.S. Xrus’chev KPSS MQ birinchi kotibi etib saylandi;
• Stalin shaxsi kulti siyoasatining fosh etishga tayyorgarlik boshkandi

KPSS XX syezdi “Shaxs kulti va uning oqibatlari bilan kurash to’g’risida” qarorni qabul qilgan holda mamlakatda tub burilish yasadi (февраль 1956г.)

• Uning oqibatlari qarama qarshidir:

• Ma’muriy-buyruqbozlik tizimi saqlab qolindi.
• Jamiyatdagi yangilanishlar qarama-qarshi kayfiyat kasb eta boshladi.
• O’tmishni tanqid qilish mumkin bo’lgan (20 – 30 yy.), ammo o’z zamonasini emas ( bunday erkin fikr uchun 10 yil qamoq jazosi berilgan)
• 50-60 yillarda ilmiy asosga ega bo’lmagan kop’lab islohotlar qilingan ( Subyeptivizm – tamoyili asosida)
• Bularning barchasi mamlakat siyosiy, iqtisodiy va ma’naviy hayotida bosimlarni va qarama-qarshini keltirib chiqargan

• RESPUBLIKALARNING HUQYQI BIROZ KENGAYDI:
• Respublikalar sudlarni tashkil etish to’g’risida o’zlari qaror qabul qila boshladilar.
• Ma’muriy-hududiy tuzilmaga oid qarorlarni ham o’zlari qabul qila boshladilar.
• Respublikalarning byudjet huquqlari kengaydi.
• Stalin qatag’oni qurbonlarini butun mamlakat bo’ylab reabilitasiya qilish jarayoni boshlandi
• Matbuotda biroz mafkuraviy tazyiq yumshadi

• Mamlakatdagi (SSSR) va Respublikalardagi siyosatning asosiy yo’nalishlari:
• Mamlakatni va respublikalarni boshqarishda konservatizmni rivojlanishi(“Hech narsani o’zgartirmasdan oldinga borish” shiori)
• Neostalinizmga burilish
• Boshqaruvning ma’muriy-buyruqbozlik usullarining kuchayishi
• Iqtisodda asosiy sarmoya xalq xo’jaligi va ijtimoiy sohaga emas, balki “qurollanish poygasi” (SSSR va AQSh o’rtasida) tufayli harbiy sanoat kompleksiga yo’naltirilgan
• 1977 yilda SSSR konstitutsiyasiga KPSS ning jamiyat siyosiy tizimida yetakchi va yo’naltiruvchi roli to’g’risida 6 ta qo’shimcha modda kiritilgan (bu TОТАЛИТАРИЗМni qonuniylashtirgan)

• 1964 yil oktyabrda Xrus’chev KPSS MQ plenumida o’z vazifasidan ozod qilingan

• KPSS MQ bosh kotibi etib L.I. Brejnev saylangan.

• Xulosa: 70-80 yillarda mamlakatda SSSRda va O’zSSRda «Turg’unlik» davri boshlangan (ya’ni siyosiy tizimning o’zi o’zining keyingi taraqqiyoti uchun mavjud imkoniyatlarni yo’qqa chiqargan)

• 70 – 80 yy. RESPUBLIKALARNING TARAQQIYOTIDA MILLIY XUSUSIYATLARNING INKOR ETILISHI KUCHAYGAN (SHUNINGDEK UZB SSRDA HAM)

• Sabablari

• Xo’jalik masalariga idoraviy yondashuvning kuchayganligi

• Iste’molchi bilan to’gridan to’gri iqtisodiy bog’liqlik mavjud bo’lmagan

• Respublikalardagi iqtisodiyotning hal qiluvchi sohalari markaz tasarrufida bo’lgan (O’z SSRda: samoletsozlik, oltin – uran qazib olish, elektron soha, sanoat va b.)

• Boshqaruvning barcha ma’muriy boshqaruv usullari markazdan joriy etilgan