|
4.5. Xeshlash funksiyasi
Xesltlash funksiyasi (xesh-ftutksiyasi) shunday o‘zgartirishki, kirish yo‘liga uzunligi o'zgaruvchan xabar Mberilganida chiqish yo‘lida belgilangan uzunlikdagi qator h(M) hosil boMadi. Boshqacha aytganda, xesh-funksiya h(.) argument sifatida uzunligi ixtiyoriy xabar (hujjat) M ni qabul qiladi va belgilangan uzunlikdagi xesh-qiymat (xesh) H=h(M)ni qaytaradi (4.14-rasm).
Xabar M Xesh-funksiya Xesh H
4 . 14 -rasm . X e sh n i sh a k lla n tirish sxem asi.
Xesh-qiymat h(M) - xabar M ning daydjesti, ya’ni ixtiyoriy uzunlikdagi asosiy xabar Mning xichlantirilgan ikkilik ifodasi. Xeshlash funksiyasi o'lchami megabayt va undan katta boMgan imzo chekiluvchi hujjat Л/ni 128 va undan katta bitga (xususan, 128 yoki 256 bit) zichlashtirishga imkon beradi. Ta’kidlash lozimki, xesh-funksiya h(M) qiymatining hujjat Л/ga bogMiqligi murakkab va hujjat Mning o‘zini tiklashga imkon bermaydi.
Xeshlash funksiyasi quyidagi xususiyatlargaegabo'lishi lozim:
Xesh-funksiya ixtiyoriy o‘lchamli argumentga qoMlanishi mumkin.
Xesh-funksiya chiqish yo‘lining qiymati belgilangan o'lchamga
ega.
Xesh-funksiya h(x) ni ixtiyoriy «х» uchun yetarlicha oson hisoblanadi. Xesh-funksiyani hisoblash tezligi shunday boMishi kerakki,
xesh-funksiya ishlatilganida elektron raqamli imzoni tuzish va tekshirish tezligi xabaming o‘zidan foydalanilganiga qaraganda anchagina katta boMsin.
Xesh-funksiya matn M dagi orasiga qo‘yishlar (vstavki), chiqarib tashlashlar (vibrosi), joyini o‘zgartirishlar va h. kabi o‘zgarishlarga sezgir boMishi lozim.
Xesh-funksiya qaytarilmaslik xususiyatiga ega boMishi lozim.
Ikkita turli hujjatlar (ularning uzunligiga bogMiq boMmagan holda) xesh-funksiyalari qiymatlarining mos kelishi ehtimolligi juda kichkina boMishi shart, ya’ni hisoblash nuqtai nazaridan h(x)=h(x) boMadigan х'Ф x ni topish mumkin emas.
Ikkita turli xabami bitta tugunchaga (svertka) zichlashtirish nazariy jihatdan mumkin. Bu kolliziya yoki to‘qnashish deb ataladi. Shuning uchun xeshlash funksiyasining bardoshligini ta’minlash maqsadida to‘qnashishlarga yoM qo‘ymaslikni ko‘zda tutish lozim. To‘qnashishlarga butunlay yoM qo‘ymaslik mumkin emas. chunki umumiy holda mumkin boMgan xabarlar soni xeshlash funksiyalari chiqish yoMlari qiymatlarining mumkin boMgan sonidan ortiq. Ammo to‘qnashishlar ehtimolligi past boMishi lozim.
5-xususiyat A(.) bir tomonlama ekanligini bildirsa, 6-xususiyat bir xil tugunchani beruvchi ikkita axborotni topish mumkin emasligini ka-folatlaydi. Bu soxtalashtirishni oldini oladi.
Shunday qilib, xeshlash funksiyasidan xabar o‘zgarishini pay-qashda foydalanish mumkin, ya’ni u kriptografik nazorai yig'indisini
(o‘zgarishlarni payqash kodi yoki xabarni autentifikatsiyalash kodi deb ham yuritiladi) shakllantirishga xizmat qilishi mumkin. Bu sifatda xesh-funksiya xabarning yaxlitligini nazoratlashda, elektron raqamli imzoni shakllantirishda va tekshirishda ishlatiladi.
Xesh-funksiya foydalanuvchini autentifikatsiyalashda ham keng qoMlaniladi. Axborot xavfsizligining qator texnologiyalarida shifrlash-ning o‘ziga xos usuli - bir tomonlama xesh-funksiya yordamida shifrlash ishlatiladi. Bu shifrlashning o‘ziga xosligi shundan iboratki, u mohiyati bo‘yicha, bir tomonlamadir, ya’ni teskari muolaja - qabul qiluvchi tomonda rasshifrovka qilish bilan birga olib borilmaydi. Ikkala taraf (jo‘natuvchi va qabul qiluvchi) xesh-funksiya asosidagi bir to monlama shifrlash muolajasidan foydalanadi.
Eng ommabop xesh-funksiyalar - MD2, MD4, MD5 va SHA.
MD2, MD4 va MD5 - R.Rivest tomonidan ishlab chiqilgan axborot daydjestini hisoblovchi algoritmlari. Ulaming har biri 128 bitli xesh-kodni tuzadi. MD2 algoritmi eng sekin ishlasa, MD4 algoritmi tez ish-laydi. MD5 algoritmi MD4 algoritmining modifikatsiyasi boMib, nati-jada xavfsizlikning oshirilishi evaziga tezlikdan yutqazilgan. SHA(Secure Hash Algorithm) - 160 bitli xesh-kodni tuzuvchi axborot daydjestini hisoblovchi algoritm. Bu algoritm MD4 va MDS algo-ritmlariga nisbatan ishonchliroq.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
