Тошкент автомобил йўлларини лойиҳалаш, Қуриш ва эксплуатация си институти йўЛ Қурилиш машиналари ва жихозларини



Download 25,36 Mb.
bet2/44
Sana20.07.2022
Hajmi25,36 Mb.
#825242
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   44
Bog'liq
КТЙҚМваЖ, (ЙҚМ) маъруза 28с.

М У Н ДА Р И Ж А



1-МАЪРУЗА. Кириш. КТЙҚМ ва жихозларнинг асосий ривожланиш
йўналишлар ва гуруҳланиши

5

2-МАЪРУЗА. КТЙҚМ ваЖ узатмалари, ишчи жихозлари, бошкариш 11
тизимлари ва юриш мосламалари

11

3-МАЪРУЗА. Тайёргарлик ишлари машиналари

22

4-МАЪРУЗА. Ер қазиш-ташиш машиналари. Бульдозер

27

5-МАЪРУЗА. Ер казиш-ташиш машиналари. Автогрейдер

35

6-МАЪРУЗА. Ер казиш-ташиш машиналари. Скреперлар

41

7-МАЪРУЗА. Экскаватор ва юклагичларни йул курилишида
кулланилиши.

46

8-МАЪРУЗА. Йул қурилиш материалларини зичлаш машиналари

59

9-МАЪРУЗА. Кўтариш-ташиш машиналари.

69

10-МАЪРУЗА. Тош материалларини казиб олиш ва кайта ишлаш
машина ва жихозлари.

76

11-МАЪРУЗА. Бетон қоришмаларини тайёрлаш машиналари ва
жихозлари.

84

12-МАЪРУЗА. Асфалтьбетон йўл қопламаси қуриш машиналар
Комплекти

95

13-МАЪРУЗА. Цементбетон йўл қопламаси қуриш машиналар
Комплекти

107

14-МАЪРУЗА. Автомобиль йулларини мавсумий саклаш ишлари
машина ва жихозлари

111

АДАБИЁТЛАР.

130






МАЪРУЗА № 1




КИРИШ. КТЙҚМ ВА ЖИХОЗЛАРНИНГ АСОСИЙ РИВОЖЛАНИШ ЙЎНАЛИШЛАР.
Таянч сузлар: Кутариш-ташиш, йўл қурилиш машиналари, жихозлар, талаблар, технология, фойдаланиш йўл, аэродром, технологик жихозлар


Режа:
1. КТЙҚМ ва жихозларни халқ хўжалигида тутган ўрни.
2. КТЙҚМга бўлган талаблар.
3. Йўл қурилиш машиналари гуруҳлари
4. Йўл қурилиш машиналарининг ривожланиш йўналишлари.

Республикамиз халк хужалигида, йул курилиш машиналари мухим ахамиятга эгадир. Курилиш жараёнида янги ишлаб чикариш ва саноат корхоналари, энергетика объектлари ва транспорт, магистраллари ва аэродромлар бунёд этилади хамда мавжудлари реконструкция килинади. Курилишнинг хар кандай сохасида хам ер казиш ишлари биринчи навбатда бажариладиган ишлардан хисобланади. Ер казиш ишлари анча куп мехнат талаб киладиган ишлдан хисобланади, шунинг учун ерказиш ишларини механизациялашга катта ахамият берилмокда.


Ер казиш ишларини бажариш ва механизациялашнинг самарадорлигини ошириш учун бирлик куввати оширилган машиналар сонини купайтириш ва хусусан куввати 180, 250 ва 330квт га тенг булган тракторларга ва юмшатгичли бульдозерлар, гидравлик бошкариладиган ковшини хажми 0,5 – 4,0м3 булган булган бир чумичли экскаваторлар, ковшининг хажми 25 м­­3 булган скреперлар ва иш органлари автоматик бошкариладиган машина механизмларидан фойдаланишни кенг йулга куйиш керак.
Бундан ташкари курилиш объектларида жуда куп автомобил ва тракторлардан фойдаланилади, улар трактор асоси (базаси) сифатида кенг кулланилади (Автокран, бетоновоз, трубовоз ва х.к.). Ер казиш ишларида ишлатиладиган турли машина ва жихозларни жуда катта парки мавжуд.
Кўп ковшли занжирли ва роторли экскаваторлар, грейфер ва автогрейдерлар. Ерни казиш усулига караб бу машиналар ерни катламлаб казиш машиналари деб аталади. Ерни казиб анча узок масофага ташлайди-ганларни эса ер казиш транспорт машиналари дейилади. Машиналар тузилиши вазифаси буйича казиш, бузиш текислаш, ажратиш ва бошка шу каби иш жараёнларига энг мувофик тарзда жавоб берадиган булиши керак.
Машинага куйиладиган талаблар даражаси ва уларни сифат жихатидан бахоси фан-техника тараккиётига боглик. Машина яратишда ва уни янгилашда конструктив, технологик, фойдаланиш талабларига, шунингдек, иктисодий ва ижтимоий талабларга риоя килиниши керакки, уларни бажарилиши машинанинг юкори сифатли булишини (иш унумдорлиги, ишончлилиги, узокка чидаши эргономика ва бошкалар) таъминланиши зарур.
Конструктив талаблар – шундан иборатки, машина муайян иш шароитларида маълум вазифаларни бажара олиши, хозирги стандартларнинг курсаткичларига жавоб бериши, республикамизда ва чет элларда ишлаб чикарилган машиналарнинг энг яхши намуналари каторида туриши, унумли ишлаши, мустахкам булиши ва ишончли ишлаши керак.
Технологик талаблар – деталлар, йигиш бирликлари ва умуман машинани таёрлаш оддий, кулай ва арзонга тушишини кузда тутади. Машинанинг тузилиши уни тайрлашда ва йигишда илгор технологиядан фойдаланиш имкониятини бериш керак.
Фойдаланиш талаблари - шундан иборатки, машинадан фойдаланиш жараёнида унга техникавий хизмат курсатишда ва йигиш бирликлари, агрегатлар хамда деталларни алмаштиришда кийинчиликлар булмаслиги кузда тутилади.
Иктисодий талаблар – машинанинг нархини ва ундан фойдаланишда кетадиган харажатларни иложи борича камайтириш. Машина режаланган иктисодий самарани беришни, уни яратишга ва жорий этишга кетган харажатларнинг тез копланишини таъминлаши керак.
Ижтимоий талаблар – хавфсиз ишлашни ва хизмат курсатаётган ходимларнинг кулай ишлашини таъминлаш, ишловчиларни титрашдан, чангдан шовкиндан, хароратдан ва бошка зарарли таъсирлардан химоя килиш, бошкариш ва назорат улчов асбобларининг кулай жойлаштирилиши, атрофни яхши кузатишни ва кам чарчашни таъминлаш.
Йул, курилиш, ер казиш машиналари бажарадиган ишнинг тури вазифаси, иш жараёнининг характери ва технологияси иш тартиби, юритмасининг тури куввати (иш унумдорлиги), юриш кисми, универсаллиги, бошкариш системасининг турига караб тавсифланади.
Вазифасига кура - ташиш ва юклаш тушириш юк кутариш машиналари, ер казиш машиналари, устункозик, котиш машиналари тош материалларини таёрлаш, ташиш ва ёткизиш машиналари, пардозлаш машиналари, дастаки машиналар ва х.к.
Ишлаш тартиби - буйича даврий (циклик) ишлайдиган ва узлуксиз ишлайдиган машиналар булади. Куч жихозлари буйича – ички ёнув двигателидан харакатга келтириладиган электрик гидравлик ва пневматик двигателлардан харакатга келадиган машиналар булади.
Кузгалувчанлик буйича – стационар (муким), кутариб юриладиган ва кучма машиналарга булинади. Универсаллиги буйича – куп максадларга мулжалланган универсал машиналар ва ихтисослаштирилган машиналар булади.
Юриш кисмининг - турига караб гусеницали, пневматик, рельсда харакатланувчи ва одимловчи булади. Йул курилиш машиналари ва жихозларининг асосий техникавий иктислдий курсаткичлари куйидагилардан иборат: - иш унумдорлиги, маневрчанлиги, кузгалувчанлиги, устиворлигидир.
Фойдаланишдаги иш унумдорлиги асосий иш параметри хисобланади, шу курсаткич буйича курилишдаги узаро богланган сермехнат жараёнларни комплекс механизациялаштириш учун машиналар комплекти танлаб олинади.
Иктисодий самарадорлик курилишда янги машиналарни ишлатишдан келадиган фойдадан иборат, у солиштириб курилаётган намуна машиналар ва кабул килинган, вариантларга нисбатан ишлаб чикарилган махсулотлар бирлиги учун келтирилган сарфлар айирмасига тенг булади.
Курилиш, йул ва коммунал машинасозлиги халк хужалигининг асосий тармокларидан хисобланади. Ушбу тармокнинг чикараётган махсулотлари фукаролик, индустриал, йул ва аэродром курилишлари технологиясининг роботлаштириш, автоматлаштириш ва ишлаб чикариш жараёнларини комплекс механизациялашни асосини ташкил этади.
Мамлакатимиз халк хужалигининг ривожланиши автомобиль йуллари тармогини кенгайиши, уларни саклаш ва таъмирлаш буйича иш хажмини кенгайиб бориши, ишлаб турган йирик йул шахобчаларини куйта куриш, янгилаш, аэродромларни куйта курилиши: уларни таъмирлаш ва соз холатда саклаш масалалари билан узвий богликдир.
Курилиш, йул ва коммунал машинасозлигида асосий диккатни биринчи навбатда ишлаб чикарилаётган машина, механизм ва жихозларни сифатини яхшилашга, кул мехнатини камайтириб, ишлаш жараёнини техник даражасини кутаришга каратиш зарур.
Курилиш жараёнларини ташкилини юкори механизациялашган ва автоматлаштирилган машиналар ва жихозлар комплексларини ишлаб чикаришни ривожлантириш зарур. Тайёрланайтган машина ва жихозларнинг сифатини яхшилиш, давр талабига жавоб берадиган, дунё бозорида ракобатбардош килиш, илмий изланиш натижаларини чукур урганиб ишлаш-чикаришга куллаш масалаларини илгари сурмок зарур.
Йул курилиш техникасини конструктив ишлашни ташкилий даражаси автоматик лойихалаш тизими (АЛТ) асосида блок-модул услубида лойихалаш хисобланади. Бу янги турдаги машина ва жихозларни яратиш муддатини кискартиришга, баъзи кисм ва булимлар узаро кулланиш ва алмашув даражалари кучайтиришга ёрдам беради.
Курилишда, йул ва коммунал машинасозлигидаги илмий-техник ривожланиш уз олдига ишлаб чикаришларни кайта жихозлашни, янги технологик жараёнларни куллаш, енгил, кайта курилиши ва созланиши енгил булган, тулик механизациялашган ва автоматлиштирилган тузумларга кайта жихозлаш натижасида ишлаб чикариш хажмини ошириш, иктисодий самарадорлигини ошириш ва ишлатиладиган материал хамда ёнилги энергетик манбаъаларини тежаш масалаларини максад килиб куйган.
Йул ва аэродром курилиш технологияси, уни кайта куриш, тиклаш, таъмирлаш ва ишлатиш турли максаддаги машиналар тузимини куллашни талаб килади. Машиналарни иш жараёни конуниятларини, улар хисоби ва лойихалаш услубларини ушбу укув кулланмасида курилади.
Материал "Ер усти транспорт воситалари" йуналишининг "Технологик машина ва жихозлари", хамда курилиш йуналишидаги бакалавр ва магистрларни фанларини укув режаларига тугри келади. Материални асосини лойихалаш, машина ва комплексларни асосий системаларини ишчи кисмини ва хисоби назарияси ташкил килади.
Ушбу курс автомобиль-йул институт ва факультетларининг укув режасидаги урни ва вазифаси умумназарий, умуммухандис ва тармок йуналишидаги фанларни мантикан узаро боглайди, хамда кутариш, элтиш, йул ва курилиш машиналари буйича мутахассисга зарур илмий, назарий ва амалий ёрдам беради.
Замонавий курилиш ва йул машинасозлиги ишлаб чикаришнинг юкори даражада зичлашиши йул техникасини асосий турларини куплаб ишлаб чикарилиши билан ажралиб туради. Курилиш ва йул машинасозлигининг ривожланиш даражаси, техник даражаси ва ишлаб чикарилаётган жихозларнинг сифати доимий усиб бораётган курилиш талаблари ва иш хажмини коплашга, автомобиль йуллари ва аэродромларни саклаш ва таъмирлаш ишларини, хамда кишлок хужалиги билан ишлаб чикариш, капитал курилишларда иш хажмларини тулдиришни корхоналарни кайта курилишини назарга олган холда режалаштирилади.
Йуллар ва аэродромларни куриш технологияси томонидан йул
машиналарига куйиладиган асосий талаблар.
Йул машиналари комплексининг турлари ва тизим таркиби автомобиль йуллари ва аэродромларни курилиш ва фойдаланиш технологияси талабларига асосланган холда танланади. Йул машиналари коплама курилиш жараёнлари, йулдан фойдаланиш ва таъмирланадиган барча ишларнинг технологик жараёнларини комплекс механизациялаштириш ва автоматлаштиришни таъминлаб беради.
Йул курилишининг асосий технологик операциясига ер катламини тайёрлаш, зарур курилиш материалларини топиш ва тайёрлаш, уларни транспортда ташиш йул катлами утиш жойлари ва ободонлаштириш жойларига сув утказгич курилмаларини куриш кабилар киради.
Курилмаларни ишончли фойдаланишни таъминловчи операциясларга йул устки катламини ёзги ва кишки шароитларда саклаш ишлари, йул усти юриш, утиш, тухташ ва бошка жойларни белгилаш, кукаламзорлаштириш, таъмирлаш ва курилмаларни барча элементларини кайта янгилаш ишлари киради.
Автомобиль йуллари ва аэродромларни таъминловчи ва таъмирловчи машиналар комплекси ва тизими бешта асосий гурух машиналаридан иборат: ёз ва киш мавсумида каровчи; утиш кисмини белгиловчи, йул холатини каровчи, кукаламзорлаштирувчи ва ободонлаштирувчи; йул катлами, иншоотлар, окова сувларни утказадиган тармокчаларни таъмирловчи; йул усти копламаси ва катламларини таъмирловчи ва кайта тикловчи; сунъий иншоотларни тамирловчи ва каровчидир.
Йул машинаси узида ишлаб чикариш талабларига асосан минимум харажат билан йул ва аэродромларни курилиш технологик жараёнларини барча операцияларини бажарувчи бир ёки бир неча ишчи кисм билан жихозланган, якка ёки куп агрегатларни ифодалайди.

Download 25,36 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   44




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish